Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν με το ζήτημα καταγραφής, ανάλυσης και αξιολόγησης του φυσικών και πολιτισμικών πόρων του νησιού τους, εξασκήθηκαν  σε μεθόδους βιωματικής και ερευνητικής μάθησης και ευαισθητοποιήθηκαν απέναντι σε περιβαλλοντικά προβλήματα και σε ζητήματα τοπίου και βιώσιμης ανάπτυξης. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν είκοσι οκτώ (28),  μαθητές και μαθήτριες της Γ Τάξης του Γυμνασίου, ηλικίας 15 ετών. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν τις γνώσεις που έλαβαν για τους φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους της Τήνου και τους συνέδεσαν με την έννοια και τις ανάγκες βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

• επεξεργασία ερωτήσεων, 
• ανάλυση δεδομένων, 
• συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, 
• λήψη ή σύνταξη συμπερασμάτων, 
• γνωριμία με τους τρόπους και τα στάδια διεξαγωγής μιας έρευνας, 
• εξοικίωση με τεχνικές αναζήτησης, αξιολόγησης και παρουσίασης πληροφορίας μέσα από μια ποικιλία πηγών, 
• ανάπτυξη ικανοτήτων συνεργασίας, δημιουργικής έκφρασης και παρουσίασης. 

Οι μαθητές συμμετείχαν ενεργά και με ενθουσιασμό καθ όλη τη διάρκεια των προγραμμάτων, τόσο στις αίθουσες του σχολείου όσο και στο πεδίο, έμαθαν τους τρόπους που διεξάγεται μια έρευνα, εφάρμοσαν επιτυχώς την ομαδοσυνεργατική μέθοδο και διδάχτηκαν τόσο με θεωρητικούς όσο και με βιωματικούς τρόπους τις έννοιεςκλειδιά των προγραμμάτων 

Δρω: Η δράση περιλάμβανε: 

1. Οργάνωση σε ομάδες, 
2. Συζητήσεις με «ειδικούς» και εμπειρογνώμονες, 
3. Εργασίες σε ομάδες για τον εντοπισμό και την καταγραφή φυσικών και πολιτισμικών πόρων Τήνου και τη σύνδεσή τους με τη βιώσιμη ανάπτυξη [Δημιουργικό Μέρος: έρευνα και καταγραφή αξιόλογων φυσικών και πολιτισμικών στοιχείων της Τήνου, συζητήσεις σχετικές με τη σύνδεσή τους με την βιώσιμη τοπική ανάπτυξη]
4. Εκπαιδευτική επίσκεψη στο μονοπάτι Εξώμβουργο-Κουμάρος-Βωλάξ [Πρακτικό-Βιωματικό Μέρος: πεζοπορία, ενημέρωση, παρατήρηση και βιωματικές δραστηριότητες]
5. Παρουσίαση των προγραμμάτων σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Γυμνάσιο της Τήνου στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελίστριας την Τετάρτη 29 Μαρτίου 2023 στις 19.00.
6. Αξιολογήσεις προγραμμάτων μέσα από φόρμες των διοργανωτών των προγραμμάτων

Οι γονείς/κηδεμόνες των μαθητών/-τριων  που συμμετείχαν στο πρόγραμμα CONNECT ενημερώνονταν για το περιεχόμενο του τόσο δια ζώσης (όσοι επισκέπτονταν το σχολείο) όσο και ηλεκτρονικώς με συχνά μηνύματα περιγραφής των δραστηριοτήτων. Επίσης ενημερώνονταν από τους μαθητές που τους ζητούσαν πληροφορίες για τους φυσικούς και πολτιισμικούς πόρους της Τήνου (κάποιες φορές τους διηγούνταν και ιστορίες, τις οποίες οι αθητές κατέγραψαν). Έτσι διασφαλίστηκε μια όσο τον δυνατόν πιο ενεργή εμπλοκή τους στο όλο εγχείρημα (γεγονός που βοήθησε στην καλλιέργεια του επιστημονικού κεφαλαίου). Τα αποτελέσματα του προγράμματος τους παρουσιάστηκαν εκτενώς σε δια ζώσης εκδήλωση που διοργανώθηκε από το σχολείο.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραση ήταν χρήσιμη και καινοτόμος διότι σχετίζεται με την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων (όπως αναλύονται παρακάτω). Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους εκπαιδευτικούς επειδή μπορεί να συνδυάσει γνώσεις και να τις εφαρμόσει στο πεδίο (π.χ. αναγνώριση και αποτίμηση φυσικού και πολιτισμικού πλούτου μιας περιοχής).

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές έδειξαν αρκετό ενδιαφέρον για  τα θεματικά αντικείμενα του προγράμματος, υπέβαλαν ερωτήσεις (σε καθηγητές στο σχολείο και γονείς στο σπίτι) και συμμετείχαν σε συζητήσεις για την ανάπτυξη του τόπου τους. Λάμβαναν υπόψιν τους αυτά που τους μετέφεραν οι επιστήμονες και οι πραγματογνώμονες και καλλιεργήθηκαν σχέσεις εμπιστοσύνης. Αυτό αποτυπώθηκε στα αποτελέσματα της δράσης. 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [ χ ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ χ ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε

Η ενεργή συμμετοχή των κοριτσιών ήταν μεγάλη, όπως και πέρυσι. Οι γονείς των μαθητών ασχολήθηκαν με τη διερεύνση του φυσικού και πολτιισμικού πλούτου της Τήνου, με την έννοια και το ρόλο της βιώσιμης ανάπτυξης, τη σημασία της κυκλικής οικονομίας και την αξία της παραγωγής και των τοπικών προιόντων για τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.

τους λόγους που επέλεξαν το πλαστικό για καθημερινή χρήση.  Η ερώτηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών και αποτέλεσε τον τίτλο του σεναρίου μας ήταν «Είναι τα απορρίμματα σκουπίδια;». Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 30 μαθητές (15 χρονών) της Γ’ τάξης Γυμνασίου.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις απο έγκυρες επιστημονικές πηγές και συνομίλησαν με ειδικούς εμπειρογνώμονες για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από τη συσσώρευση στερεών και υγρών απορριμμάτων  και οδηγούν στη χημική ρύπανση του νερού και του εδάφους, καθώς και για τον ρόλο των αποικοδομητών στις τροφικές αλυσίδες και για τους γεωχημικούς κύκλους (κύκλος  του άνθρακα, κύκλος  του αζώτου). Επίσης ενημερώθηκαν για τα πολυμερή – πλαστικά, τον τρόπο παρασκευής τους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χρήσης τους  και το πρόβλημα της μη αποικοδόμησής τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν η επεξεργασία ερωτήσεων, ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η σύνταξη συμπερασμάτων και η σύνθεση ομαδικών εργασιών.  Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις που αξιοποιήθηκαν για το σενάριο ήταν:  η διερευνητική μέθοδος μάθησης που εισάγει την επιστημονική έρευνα στη σχολική πράξη, η βιωματική μέθοδος, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και  η μέθοδος επίλυσης προβλημάτων  (Kalathaki, 2015).

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές:

• Φιλοτέχνησαν μία αφίσα με σύνθημα «Γέμισε το μέλλον σου με όνειρα και όχι με σκουπίδια» για την κυκλικη οικονομία και την ανακύκλωση.
• Έκαναν καμπάνια ενημέρωσης των μαθητών της περιοχής αναρτώντας αφίσες στο σχολείο τους αλλά και στα υπόλοιπα σχολεία της περιοχής.
• Έφτιαξαν μια κατασκευή από ανακυκλώσιμα υλικά, για τη ρύπανση της θάλασσας από τα πλαστικά.
• Έστειλαν μία επίστολή στο δήμαρχο για την αναγκαιότητα ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με την ανακύκλωση και τη σπουδαιότητα της κυκλικής οικονομίας. 
•  Εμπλούτισαν με άρθρα, συνδέσμους και φωτογραφίες από τις δράσεις που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος,  ένα ηλεκτρονικό περιοδικό που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του προγράμματος.
• Καθάρισαν την παραλία του ενυδρείου Κρήτης από τα σκουπίδια.
• Δημιούργησαν μία γωνιά ανακύκλωσης στο σχολείο με τους κάδους που δωρίθηκαν από τον ΕΣΔΑΚ.
• Επέλεξαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα και έκαναν μια ερευνητική εργασία δικής τους επιλογής και έμπνευσης. 
• Παρουσίασαν τις εργασίες τους με μορφή εκθεσης στο σχολείο τους για την παγκόσμια μέρα περιβάλλοντος.
• Παρουσίασαν τις δράσεις τους στο μαθητικο συνέδριο Connect 2023 που διεξήγθει στις 19/05/2023.

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά ή ατομικά, υποστηριζόμενοι από τους καθηγητες και τις οικογένειές τους.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε για τη συνδιδασκαλία της χημικής ρύπανσης και της διαχείρισης των απορριμμάτων στα μαθήματα Χημείας και Βιολογίας Γ΄ Γυμνασίου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και στα πλαίσια της Γεωγραφίας Β΄ Γυμνασίου και στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων στην Ενότητα «Φροντίζω το Περιβάλλον». Ήταν μια πρόκληση να συνδυαστούν δυο γνωστικά αντικείμενα για την διδασκαλία της ρύπανσης εκτός ωρολογίου προγράμματος με ποικίλες βιωματικές δραστηριότητες. Ηταν καινοτόμο καθώς έφερε τους μαθητές σε επαφή με εμπειρογνώμονες διευρύνοντας περισσότερο το γνωστικό τους πεδίο. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους επειδή οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να  συζητήσουν με ειδικούς επιστήμονες/εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του νερού και του εδάφους, να βγουν από τα όρια της σχολικής τάξης και να διερευνήσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα της αρεσκείας τους με επιστημονικό τρόπο.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ + ] Διεύθυνση του σχολείου  [ +  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές, στην αρχή είχαν κάποια συστολή με το πρόγραμμα, αλλά στην πορεία υλοποίησής του, η συστολή τους μετατράπηκε σε ενθουσιασμό, γιατί εκτός από τις εκπαιδευτικές εκδρομές και τις επιστημονικές συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες που πραγματοποίησαν, τους δόθηκε η ευκαιρία να δράσουν, να δημιουργήσουν και να εκδηλώσουν την ευαισθησία τους γύρω από πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα. Επίσης τους δόθηκε η δυνατότητα να ξεφύγουν από τα πλαίσια του σχολικού περιβάλλοντος και τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας, να εμπλέξουν στο πρόγραμμα τις οικογένειές τους και να κάνουν διάχυση του προγράμματος στους μαθητές του σχολείου τους καθώς και των άλλων σχολείων της περιοχής. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «δεν το περίμενα ότι θα μάθω τόσες πληροφορίες σχετικα με τα σκουπίδια, με τόσο διασκεδαστικό τρόπο».

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ +  ] ενασχόληση των οικογενειών   [ +  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ +  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε:__________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ανησυχούσαν για την υποβάθμιση του Ποικίλου Όρους, βασικού πνεύμονα πρασίνου στη Δυτική Αθήνα που οδηγούσε σε έκπτωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 14 ετών, 32 στον αριθμό και πήγαιναν στη  Β΄Γυμνασίου.

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις σχετικά με τη γεωλογία, τη βιολογία ( βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα), την αποτύπωση του γεωγραφικού χώρου, την φυτοπαθολογία, τις ανθρώπινες παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας και τις συνέπειές τους, την ανακύκλωση, την ιστορική κληρονομιά (κατάλοιπα αρχαίων κατασκευών στο χώρο), αλλά απέκτησαν και γνώσεις γύρω από τη χρήση ψηφιακών προγραμμάτων για τη δημιουργία οπτικοακουστικών προϊόντων. Οι δεξιότητες που άσκησαν οι μαθητές ήταν μεταξύ άλλων η επεξεργασία ερωτήσεων, η συγκέντρωση στοιχείων, η ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση και η κριτική στάση απέναντι σε φορείς της αυτοδιοίκησης (λογοδοσία),  ο σχεδιασμός δράσεων, η εξαγωγή συμπερασμάτων, η αυτενέργεια, η ενεργός πολιτότητα, η διάχυση των μηνυμάτων στην κοινότητα.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν βίντεο με τις δράσεις τους, εκτύπωσαν μεγάλη αφίσα που τοιχοκόλλησαν σε όμορα σχολεία,μελέτησαν χάρτες και  δημιούργησαν πρόπλασμα με αποτύπωση του ανάγλυφου του Ποικίλου Όρους, σχεδίασαν και κατασκεύασαν εκπαιδευτικό υλικό (επιτραπέζιο παιχνίδι), πραγματοποίησαν δράση / χάπενινγκ στην αυλή του σχολείου για να διαδώσουν το περιβαλλοντικό τους μήνυμα, πήραν συνέντευξη από τον αντιδήμαρχο της τεχνικής υπηρεσίας του δήμου για τις ευθύνες της πολιτείας και τα έργα ανάπλασης που θα γίνουν στο μέλλον, έκαναν έρευνα στο πεδίο επισκεπτόμενοι συγκεκριμένους χώρους του Όρους (προσανατολισμός με GPS), δημιούργησαν ψηφιακό φυτολόγιο και επιδόθηκαν σε αγώνα λόγων (προστασία περιβάλλοντος vs οικονομικής ανάπτυξης). Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους και μέλη της κοινότητας (φορείς, σύλλογο διδασκόντων, οργανισμούς (λ.χ. ΑΣΔΑ), περιβαλλοντικούς συνδέσμους (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης).

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα υπήρξε ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν ιδιαίτερα αξιόλογο και καινοτόμο έργο γιατί έδειξε για πρώτη φορά στους μαθητές πώς μπορούν με τη βοήθεια της επιστήμης και με συντονισμένες ενέργειες να παρέμβουν σε κοινωνικά προβλήματα που αφορούν την κοινότητα και να καταλάβουν ότι η φωνή τους έχει δύναμη. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους, επειδή ενεργοποιεί τους μαθητές και τους μαθαίνει πώς να μαθαίνουν, διευρύνοντας παράλληλα τους ορίζοντές τους. Αν για παράδειγμα οι διδάσκοντες αναδείξουν ένα κοινωνικό/περιβαλλοντικό πρόβλημα που απασχολεί την κοινότητα και τους δώσουν την δυνατότητα να σχεδιάσουν δράσεις και να απευθυνθούν σε επιστήμονες και φορείς, οι μαθητές θα αναλάβουν τον έλεγχο της μάθησής τους,  και θα τούς εκπλήξουν ευχάριστα με το ενδιαφέρον και τις ιδέες  τους.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Χ ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                    [ Χ ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Χ ] Άλλο:  περιβαλλοντικούς συνδέσμους και οργανισμούς

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πρόθυμοι να συμμετάσχουν και να ερευνήσουν. ενώ υπήρξαν ενθουσιώδεις κατά την καθοδηγούμενη έρευνα στο πεδίο και τον προσανατολισμό στον χώρο. Άκουσαν με προσοχή τους επιστήμονες και διατύπωσαν ερωτήματα. Είχαν πολλές ιδέες  για δράσεις και παρακίνησαν και άλλους μαθητές (εκτός της ομάδας) να συμμετάσχουν στις περιβαλλοντικές τους ενέργειες για διάχυση των αποτελεσμάτων στην κοινότητα. Πρόκειται για μια αποθησαυρισμένη πρακτική που θα ανήκει στο μαθησιακό κεφάλαιο των μαθητών και στο μέλλον. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε “ποτέ πριν φωτογραφίσω τα φυτά και τα λουλούδια για το ψηφιακό μας φυτολόγιο δεν είχα καταλάβει πόσο όμορφα είναι και πόσο μεγάλη ποικιλία υπάρχει στο βουνό. Τα ανακάλυψα μέσα από τη φωτογραφική μηχανή του κινητού μου και από αυτά που μας έδειξε η κυρία Γεωπόνος”.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ Χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ Χ ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: 

οι οικογένειες μοιράστηκαν τον ενθουσιασμό των μαθητών για τις δράσεις τους και για τα όσα ενδιαφέροντα μάθαιναν από τους πολλούς και διαφορετικούς επιστήμονες που στήριξαν το συγκεκριμένο πρόγραμμα/σενάριο. Ομοίως και οι μαθητές εντυπωσιάστηκαν από τις γνώσεις και τα δεδομένα που τους παρουσίασαν οι επιστήμονες και ενδεχομένως αυτό να έχει έναν αντίκτυπο στην επιλογή σταδιοδρομίας τους στο μέλλον.

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για το ρόλο και τη σημασία των ΑΠΕ λαμβάνοντας υπόψιν την ορθολογική ενσωμάτωσή τους σε τοπία και οικοσυστήματα, συνεκτιμώντας τις λειτουργίες και την αξία τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

• επεξεργασία ερωτήσεων,
• ανάλυση δεδομένων,
• συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων,
• λήψη ή σύνταξη συμπερασμάτων,
• γνωριμία με τους τρόπους και τα στάδια διεξαγωγής μιας έρευνας,
• εξοικίωση με τεχνικές αναζήτησης, αξιολόγησης και παρουσίασης πληροφορίας μέσα από μια ποικιλία πηγών,
• ανάπτυξη ικανοτήτων συνεργασίας, δημιουργικής έκφρασης και παρουσίασης.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ενδιαφέρθηκαν για τον φυσικό πλούτο του τόπου τους και συγκεκριμένα  για τα φαράγγια της Ελλάδας και της Κρήτης με βασικούς προβληματισμούς την αποσαφήνιση της έννοιας φαράγγι, τον εντοπισμό των βασικών φαραγγιών τόσο της Ελλάδας όσο και της Κρήτης  και βασικότερο όλων τη διατήρησης του φυσικού πλούτου των απόκρημνων αυτών διαδρομών.  Για τον λόγο αυτό μετά από συζήτηση στην τάξη θεωρήθηκε αναγκαίο να διερευνηθεί η χλωρίδα και η πανίδα των φαραγγιών της Κρήτης αλλά και οι κίνδυνοι που τα απειλούν, με απώτερο στόχο τη λήψη μέτρων για την  προστασία τους. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν τριάντα τέσσερις, περίπου εννέα και δώδεκα ετών, των τμημάτων Γ΄1 και Στ΄3 του 34ου Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις των Φυσικών επιστημών, της Γεωγραφίας, της Γλώσσας, της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, της Ιστορίας, των Εικαστικών, της Πληροφορικής και της Θεατρικής Αγωγής. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν πολλαπλές όπως η επεξεργασία ερωτήσεων και η διεξαγωγή έρευνας, η καταγραφή ερωτήσεων για συνέντευξη, η επιλογή λέξεων κλειδιών από ένα κείμενο και η δημιουργία νοητικού χάρτη, η παραγωγή γραπτού λόγο, η συλλογή πληροφοριών, η επεξεργασία τους και η ανάλυση δεδομένων για τη σύνταξη συμπερασμάτων, η εξοικείωση με τον επιστημονικό τρόπο έρευνας και ανάλυσης δεδομένων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας και αποτελεσματικής επικοινωνίας.   

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν έργα με κύριο θέμα τα φαράγγια καθώς και συνθέσεις με φυτά καρπούς τις φύσης από τις επισκέψεις στο πεδίο, εννοιολογικούς χάρτες με τα σημαντικότερα στοιχεία από τις συναντήσεις με ειδικούς επιστήμονες, παρουσίαση με την πορεία του σχεδίου εργασίας  για το συνέδριο του ευρωπαϊκού προγράμματος CONNECT ενώ βοήθησαν και στην δημιουργία δύο βίντεο μέσα από φωτογραφίες και πληροφορίες που έφεραν στην τάξη σχετικά με τα σπουδαιότερα φαράγγια της Ελλάδας και της Κρήτης. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες  ομαδικά και υποστηριζόμενοι από την οικογένειά τους, τους συμμαθητές τους και τους εκπαιδευτικούς που υλοποίησαν το εν λόγω πρόγραμμα.  Παράλληλα υπηρξε και μία ανταλλαγή καλών πρακτικών και ιδεών ανάμεσα σε μικρούς και μεγαλύτερους μαθητές καθώς, στα πλαίσια του προγράμματος, συνεργάστηκαν παιδιά Γ ΄και Στ΄τάξης. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη και προσαρμοσμένη στο πρόγραμμα σπουδών καθώς ενέπλεκε κεφάλαια από την Γλώσσα, την Ιστορία, την Κοινωνική και πολιτική Αγωγή, τη Γεωγραφία, τα Εικαστικά, την Πληροφορική και τη Θεατρική Αγωγή. Επρόκειτο για ένα καινοτόμο πρόγραμμα που είχε ως απώτερο στόχο  τη μάθηση μέσα από την κινητοποίηση όλων των αισθήσεων των μαθητών, την επαφή τους με τον φυσικό πλούτο του τοπου τους, την ευαισθητοποίησή τους πάνω σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και  την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης σχετικά με τη διατήρηση της φυσικής μας κληρονομιάς. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι τόσο χρήσιμη όσο και προκλητική για τους εκπαιδευτικούς επειδή επιδιώκει τη μάθηση μέσα από γεγονότα που βιώνει ο μαθητής ενώ συγχρόνως αλλάζει τον τόπο διεξαγωγής του μαθήματος από τα στενά πλαίσια της σχολκής αίθουσας στην έρευνα στο πεδίο παρατήρησης. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  Χ ] Διεύθυνση του σχολείου  [ Χ  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο    [  Χ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν τόσο κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος όσο και με τις επσκέψεις στο πεδίο.  Αρχικά η δραστηρότητα της συγκέντρωσης πληροφοριών σχετικά με τα φαράγγια της Κρήτης, για την οποία χρειάστηκε συνεργασία με τους γονείς τους, τους κίνησε το ενδιαφέρον.  Παράλληλα, η συμβολή τους στην δημιουργία τόσο των βίνετο όσο και της παρουσίασης για το μαθητικό συνέδριο του CONNECT  τους έκανε να νιώσουν ως συνοδοιπόροι σε ένα κοινό στόχο.  Επιπλέον τα παιδιά ενθουσιάστηκαν από τις εκδρομές στο πεδίο και τις δραστηριότητες που έγιναν πριν  και μετά την υλοποίηση της επίσκεψης.  Συγκεκριμένα, παρατήρησαν την χλωρίδα των φαραγγιών στην επίσκεψη στο φαράγγι της Σπηλιώτισσας για την όποια τους μίλησε υπάλληλος της δασικής υπηρεσίας Ηρακλείου, εντοπισαν τις απειλές και τους κινδύνους που ελοχεύει μία επίσκεψη σε παρόμοιο χώρο, γεύτηκαν τη χαρά της πεζοπορίας ακολουθώντας τις οδηγίες μέλους του πεζοπορικού ομίλου Ηρακλείου,  φάνταστηκαν  κι έγραψαν ιστορίες με νεράιδες και ξωτικά ορμώμενοι από παραμύθια της λαϊκής παράδοσης του τόπου τους,  προσέγγισαν τα φαράγγια ιστορικά ως κρησφύγετα  των προγόνων τους κατά την περίοδο πολέμων καθώς και ως εμπορικούς δρόμους, δημιούργησαν εικαστικές συνθέσεις με υλικά της φύσης και προπαντώς χάρηκαν παίζοντας στο ασφαλές φυσικό περιβάλλον.  Χαρακτηριστικά, μία μαθήτρια της Γ τάξης ανέφερε μετά το πέρας του προγράμματος: « Δεν γνώριζα πως ο τόπος μας διαθέτει τέτοια στολίδια, κυρία.  Το είπα στους γονείς μου και πήγαμε το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε να διασχίσουμε το φαράγγι της Σπηλιώτισσας» ενώ μαθήτης της έκτης: «Χάρηκα περισσότερο από όλα τις δημιουργίες που φτιάξαμε με τα χέρια μας.  Λασπωθήκαμε, λερωθήκαμε, δημιουργήσαμε  και …….όλα καλά».  Τέλος μαθήτρια της έκτης ανεφερε:  «Το CONNECT μας  έκανε να δεθούμε ως ομάδα.  Δε θα ξεχάσω ποτέ όλα όσα καταφέραμε όλοι μαζί!». 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[   * ] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [   ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

 Είναι αδιαμφισβήτο ότι η παρούσα πρακτική συνέβαλε στην ενασχόληση των οικογενειών με τις επιστήμες καθώς η πρώτη δραστηριότητα που διεξήχθη από τα παιδιά ήταν η εύρεση πληροφοριών και εικόνων με θέματα για  τα φαράγγια.  Απαραίτητη προϋπόθεση για την διεξαγωγή αυτής της εργασίας ήταν η επίβλεψη της όλης δραστηριότητας από τους γονείς και η παροχή καθοδήγησης ως προς τις πληροφορίες που ήταν απαραίτητες να συμπεριληφθούν.  Τέλος, η συμμετοχή των γονέων και μαθητών μαζί με τους εκπαιδευτικούς των τάξεων σε μαθητική πεζοπορία στο χωριό του Κρουσώνα, που διοργάνωσε ο πεζοπορικός όμιλος Ηρακλείου, τους βοήθησε να καταλάβουν τη σημασία της επαφής με τη φύση ήταν.  Συγχρόνως οι μικροί μαθητές γνώρισαν την επιστήμη της δασοπονίας και το επάγγελμα του δασοπόνου μέσα από την επίσκεψη υπαλλήλου της δασικής υπηρεσίας στο σχολείο μας. 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές μελέτησαν ένα πραγματικό πρόβλημα που αφορά την επανεισαγωγή του λύγκα που έχει εξαφανιστεί από τον ελλαδικό χώρο. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 12, ηλικίας 17 ετών της Γ τάξης του ΕΠΑΛ. 

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τις τροφικές αλυσίδες και τα τροφικά πλέγματα. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν να μπορούν να περιγράφουν τα αποτελέσματα της οικολογικής αποκατάστασης σε ένα οικοσύστημα. Επίσης, έμαθαν να σταθμίζουν στοιχεία για να υποστηρίζουν ή να καταρρίπτουν έναν ισχυρισμό. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν με τη βοήθεια του καθηγητή έναν χάρτη με τη χρήση του προγράμματος ArcGIS που αποτυπώνει τον πληθυσμό του λύγκα ανά χώρα, καθώς και την αφίσα του προγράμματος. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά, υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν καινοτόμα μιας και οι γενικές γνώσεις που είχαν σχετικά με τις τροφικές αλυσίδες εφαρμόστηκαν σε ένα πραγματικό πρόβλημα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή βοηθά στη βιωματική μάθηση των μαθητών και στην καλλιέργεια μεταγνωστικών δεξιοτήτων. 

Η καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [Χ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [Χ] Άλλο: την ΠΔΕ Κρήτης και το ΜΦΙ Κρήτης 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν χαρούμενοι με την εφαρμογή μιας και μπόρεσαν να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους για να λύσουν ένα πραγματικό πρόβλημα. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «είναι ευχάριστο όταν μαθαίνουμε με διαφορετικό τρόπο αυτά που κάνουμε στα μαθήματα». 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[Χ] ενασχόληση των οικογενειών   [Χ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [Χ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Η συμμετοχή των μαθητών ήταν καθολική ανεξάρτητα από το φύλο, τις επιδόσεις, την ύπαρξη ή όχι μαθησιακών δυσκολιών. 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναρωτήθηκαν για τη προέλευση αλλά και το μέλλον της ροζ άμμου στις διάσημες και πολύ τουριστικές παραλίες της δυτικής Κρήτης. Ένα πραγματικό πρόβλημα που απασχολεί την τοπική κοινωνία για λόγους τόσο οικολογικούς όσο και κυρίως οικονομικούς. Η ερώτηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών ήταν «τι είναι η ροζ άμμος και μέχρι πότε θα συνεχίσει να υπάρχει;» Το ερώτημα αυτό σε μορφή ερωτηματολογίου κλήθηκαν να συζητήσουν με τους οικείους τους και να καταγράψουν τις απαντήσεις τους. Οι απαντήσεις αυτές, που ανέδειξαν την ουσιαστική άγνοια της τοπικής κοινωνίας για το φαινόμενο της «ροζ άμμου», διερευνήθηκαν εργαστηριακά και συζητήθηκαν διεξοδικά, τους κατοπινούς μήνες. 

 Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν μαθητές της Ά και ΄Γ Γυμνασίου και κυρίως δύο συγκεκριμένων τμημάτων του Α1 και Γ1 (Ήταν τα τμήματα που είχα μαθητές παράλληλης στήριξης ως εκπαιδευτικός ΕΑΕ και οι οποίοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα). Ο βασικός ερευνητικός πυρήνας αποτελούνταν από δύο μικτές ηλικιακά ομάδες συνολικά 17 μαθητών όμως στις διάφορες δραστηριότητες, εκδρομές, ενημερώσεις και επισκέψεις συμμετείχαν πολλοί περισσότεροι μαθητές και από άλλα τμήματα εκπληρώνοντας σε μεγάλο βαθμό την προσδοκία μου να ενημερωθεί, δια της συμμετοχής και να διεγερθεί η περιέργεια για το πρόγραμμα, όλου σχεδόν του σχολείου. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τους μονοκύτταρους οργανισμούς, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, την ανθρώπινη παρέμβαση, τη ρύπανση και μόλυνση, τα μικροπλαστικά, κυρίως δηλαδή γνώσεις από τον κλάδο της βιολογίας αλλά και της φυσικής και χημείας (πχ στοιχειώδη ονοματολογία χημικών στοιχείων).  

Οι δεξιότητες που απέκτησαν μέσω συνεχούς εξάσκησης οι μαθητές ήταν η χρήση στερεοσκοπίου και μικροσκοπίου, η χρήση εργαστηριακής λαβίδας, το ζύγισμα ακριβείας, η παρατήρηση και δημιουργία δεδομένων για ανάλυση, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η συνεργασία τόσο μεταξύ τους όσο και με ερευνητικούς φορείς η ομαδική δηλαδή εργασία.  

Κατανόησαν πόσο σημαντική είναι η οργάνωση του χρόνου σε μια ερευνητική διαδικασία και γενικότερα. Πως διεξάγονται συμπεράσματα και πως γίνεται η παρουσίαση αυτών στο ευρύ κοινό. Βίωσαν τη παρουσία σε ΜΜΕ και στο συνέδριο και εξάσκησαν αυτό που ονομάζεται «επικοινωνιακό θάρρος». Αν και δεν είναι δεξιότητες με την ακριβή έννοια του όρου, θεωρώ πως  η αυτοπειθαρχία και η αυτοπεποίθηση  εξασκήθηκαν με επιτυχία ιδιαίτερα στις μαθήτριες που «σήκωσαν το βάρος» της δημοσιοποίησης της έρευνας μας. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν μία παρουσίαση της έρευνας μας σε powerpoint, τράβηξαν μικρό-φωτογραφίες και στείλαν υλικό (άμμο) στη Γερμανία όπου έγινε αναγνώριση των ειδών τρηματοφόρων και καταχώρηση στην ιστοσελίδα foraminifera.eu. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες εργαζόμενοι ομαδικά με καθοδήγηση δική μου. Πραγματοποιήθηκε παρουσία της ερευνητικής μας δουλειάς στο μαθητικό συνέδριο που οργάνωσε η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης και το πρόγραμμα CONNECT ενώ παρουσιάσαμε το θέμα και στο Κρήτη TV στην εκπομπή καλό μεσημέρι. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα δεν ήταν ενσωματωμένη στο ωρολόγιο πρόγραμμα ούτε στο πρόγραμμα σπουδών ακριβώς. Συμβάδιζε όμως, και δια της έρευνας νοηματοδοτούσε και εξηγούσε βασική ύλη κυρίως της βιολογία του Γυμνασίου σχετικά με τα κύτταρα, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε βασικές κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, τη ρύπανση και μόλυνση κ.α. Εκτός αυτών μέσω των ευαίσθητων μικροσκοπικών οργανισμών που μελετούσαμε ασχοληθήκαμε και συζητήσαμε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και ο τρόπος που μπορεί να τους επηρεάζει καθώς και γενικότερα η ανθρώπινη παρέμβαση και δραστηριότητες όπως πχ ο τουρισμός, ενώ δόθηκε η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή στην πράξη με όρους και έννοιες όπως μικροπεριβάλλον, ψευδοπόδια, πλασματική μεμβράνη, οργανισμοί δείκτες κ.α. 

Κυρίως όμως επειδή η εργασία μας αποτελούσε ουσιαστικά πρωτογενή έρευνα, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με τη διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης. Είδαν το συναρπαστικό, ευχάριστο αλλά και επίπονο κάποιες φορές της ερευνητικής διαδικασίας. Την πολυπλοκότητα των βιολογικών ζητημάτων και το πλήθος των παραγόντων που χρήζουν διερεύνησης. Κατανόησαν δηλαδή βιωματικά τη σημασία του να θέτεις ερωτήματα, να τα οργανώνεις και να τα μελετάς. Κατανόησαν επίσης ότι αυτό είναι μια ομαδική εργασία και πως η συνεργασία με άλλους επιστήμονες και φορείς είναι απολύτως απαραίτητη. Κατάλαβαν πως δεν έχουν ανακαλυφθεί όλα και πως δεν υπάρχουν όλες οι απαντήσεις σε ένα κινητό τηλέφωνο… Είδαν πως οι επιστήμονες δεν τα ξέρουν όλα, πως διαφωνούν και κάνουν λάθη (πχ αρχικά πιστεύαμε πως οι ροζ κόκκοι είναι σπασμένα κοράλια, στη συνέχεια υπήρχε διαφωνία για το πόσο βαθιά ζούνε τα συγκεκριμένα τρηματοφόρα). Πήραν μια πρώτη ιδέα του πόσο σημαντικές είναι οι διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις στην επιστήμη και είδαν πως δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες και πως η βιολογία βρίθει «εξαιρέσεων». Μάθαν τη σημασία της αμφισβήτησης και εξάσκησαν την επαγωγική σκέψη.  

Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρώ πως το πρόγραμμα αποτέλεσε μια πρόκληση εφόσον επρόκειτο εν πολλοίς για έρευνα σε «βαθιά άγνωστα νερά», ήταν καινοτόμο και φυσικά πολλαπλά χρήσιμο κυρίως διότι έγινε κατανοητό πως η επιστήμη δεν είναι κάτι απόμακρο αλλά κάτι καθημερινό που ασχολείται με τα «δικά μας ερωτήματα» και που μπορούμε να τη «χρησιμοποιήσουμε και εμείς», ενώ λόγω και του ευχάριστου τρόπου με τον οποίο πραγματοποιήθηκε συνέβαλε στη δημιουργία θετικής στάσης των παιδιών απέναντι στις θετικές επιστήμες και ιδιαίτερα τη βιολογία. 

Η ανοιχτή βιωματική σχολική εκπαίδευση είναι περισσότερο από σημαντική για να ξεφύγουμε από την «μουσειακή» αντίληψη και πρακτική της «μεταβίβασης» γνώσεων που παρέχει το Ελληνικό σχολείο. Συνήθης «επιχείρημα» των παιδιών είναι «και που θα μου χρειαστούν όλα αυτά» διότι η διδασκόμενη ύλη ξεφεύγει κατά πολύ από τη καθημερινότητα των  μαθητών ή έτσι τουλάχιστον φαίνεται μιας και δεν γίνεται η σύνδεση με την καθημερινότητα και δεν χρησιμοποιούνται οι παρεχόμενες γνώσεις για την επίλυση αποριών, αναζητήσεων και προβλημάτων που τα παιδιά έχουν. Οι πρακτικές – βιωματικές και φαινομενικά εκτός ύλης δραστηριότητες, τουλάχιστον για τον τομέα των φυσικών επιστημών, θεωρώ πως δεν είναι απλά χρήσιμες αλλά απαραίτητες ιδιαίτερα στις ηλικίες αυτές που τα παιδιά πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τις κλίσεις, προτιμήσεις και το «ταλέντο» τους και να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στις επιστήμες. 

Για κάποιους εκπαιδευτικούς μπορεί οι πρακτικές αυτές να αποτελούν πρόβλημα διότι βγαίνουν από τη βολή των συνηθισμένων και χρειάζεται να ενημερωθούν και κυρίως να δράσουν έξω από το πλαίσιο στο οποίο έχουν μάθει. Χρειάζεται δηλαδή δουλειά. Αγνοούν όμως την «αναζωογονητική» επίδραση που αυτές οι πρακτικές έχουν τόσο  στον τρόπο που οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβανόμαστε το λειτούργημα μας όσο και στις σχέσεις με τους μαθητές και τους γονείς, που αναβαθμίζονται σημαντικά. Τα παιδιά όταν ενθουσιάζονται με κάτι το συζητάνε στο σπίτι και οι γονείς αντιλαμβάνονται αν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο με χαρά. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Ναι ] Διεύθυνση του σχολείου  [Ναι   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [Ναι  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Ναι ] Άλλο: Από γονείς ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές του βασικού πυρήνα που τελικά διαμορφώθηκε μετά από 2-3 εβδομάδες ήταν πολύ συνεργάσιμοι, συνεπείς και εργατικοί. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη από την αρχή με ελάχιστες αποχωρήσεις, κυρίως λόγω άλλων δραστηριοτήτων την ίδια ώρα ή του προγράμματος των λεωφορείων (πολλά παιδιά στο σχολείο μας έρχονταν από μακρινά χωριά), αλλά και με νέες συμμετοχές «καθ’ οδόν». Και μόνο που οι συναντήσεις μας γίνονταν κάθε Παρασκευή δηλαδή την τελευταία μέρα της εβδομάδας, μετά το τέλος του ωρολογίου προγράμματος και κάθονταν μία με δύο ώρες παραπάνω δείχνει ότι η διαδικασία τους ήταν ευχάριστη. Αρκετοί μάλιστα έρχονταν από χωριά σχετικά μακριά και ήταν ξύπνιοι από πολύ νωρίς προκειμένου να έρθουν σχολείο.  

Στις 3 εκπαιδευτικές εκδρομές που πραγματοποιήσαμε (ΚΠΕ Βάμμου, Ελαφονήσι και ΜΑΙΧ) συμμετείχαν πολύ περισσότεροι μαθητές, για να μπορέσει να καλυφθεί και το κόστος των μετακινήσεων αλλά και γιατί ήθελα μια διευρυμένη συμμετοχή γενικότερα ώστε η έρευνα μας να αγκαλιαστεί από όλο το σχολείο. Συνδυάζαμε πάντα την έρευνα με ελεύθερο χρόνο και αθλητισμό ιδιαίτερα στο ΜΑΙΧ που πραγματοποιήσαμε σημαντικό κομμάτι της έρευνάς μας, μιας και εκεί έγιναν οι επαγγελματικές μίκρο – φωτογραφήσεις ενώ συνολικά οι εγκαταστάσεις του προσφέρονταν για πολλές παράλληλες δραστηριότητες. Ο στόχος ήταν φυσικά η όλη διαδικασία να είναι όσο το δυνατό πιο ευχάριστη.  

Ο στόχος αυτός θεωρώ ότι επιτεύχθηκε. Χαρακτηριστικά να αναφέρω τα λόγια μιας μαθήτριας «σιχαινόμουν τη βιολογία έλεγα να γίνω φιλόλογος αλλά τώρα σκέφτομαι να γίνω βιολόγος» ή, άλλοι «έτσι θα έπρεπε να είναι το σχολείο», «ωραία περνάν οι επιστήμονες» κ.α. 

Ως προς τα μαθησιακά αποτελέσματα ξεκινώντας από τα απλούστερα πχ μετατροπή lt σε ml, gr σε mgr για τις ανάγκες της ζύγισης. Το ξεκαθάρισμα της διαφοράς όγκου και μάζας, μέχρι εξειδικευμένες γνώσεις γύρω από τη θαλάσσια βιολογία όπως πχ τι είναι τα τρηματοφόρα γιατί δεν είναι κοχύλια και ποια πλάσματα ονομάζουμε κοχύλια, τι θα πει αποικοδομητής, αυτότροφος και ετερότροφος οργανισμός, τι είναι ο κύκλος της ζωής κ.α που είναι δύσκολο να προσδιοριστούν μιας και οι ερωτήσεις και η συζήτηση προέκυπταν συχνά αυθόρμητα.   

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[  ΝΑΙ ] ενασχόληση των οικογενειών   [  ΝΑΙ ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ ΝΑΙ  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για με τις επιστήμες                στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρινίστε:  

1. Το θέμα της ροζ άμμου είναι κάτι που αφορά την καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής οπότε υπήρχε εξαρχής μια σχετική περιέργεια έτσι κι αλλιώς. Αρχικά, ζητήθηκε να καταγραφεί η γνώμη των γονιών, και όχι μόνο, σχετικά με το «σε τι οφείλεται», «αν υπάρχει μείωση του φαινομένου», «αν πιστεύετε ότι κινδυνεύει να εξαφανισθεί».  Στη συνέχεια κάποιοι γονείς που ασχολούνται με τη θάλασσα μας δώσαν σημαντικές πληροφορίες και φέραν και δείγματα πολύ σημαντικά για την αναζήτηση μας σχετικά με το που ζουν (βάθος απόσταση από την ακτή) και σε τι μορφή είναι πρώτού ξεβραστούν ως ροζ κόκκοι «άμμου». Υπήρξαν γονείς που μου δήλωσαν το προσωπικό τους ενδιαφέρον και την επιθυμία τους να βοηθήσουν σε οτιδήποτε χρειαστεί. Επίσης, κανείς δεν δημιούργησε θέμα ούτε αρνήθηκε να πληρώσει όταν χρειαζόταν για τις μετακινήσεις μας στα πλαίσια των εκπαιδευτικών εκδρομών. Όλα αυτά δείχνουν πως το πρόγραμμα είχε αποδοχή και ως εκ τούτου έστω και μόνο συζητώντας με τα παιδιά τους, κάποιοι γονείς, περισσότερο ή λιγότερο ασχολήθηκαν με την επιστήμη μέσω αυτού. 
2. Τα κορίτσια του σχολείου μας, και γενικότερα πιστεύω, έχουν καλύτερη παρουσία στην τάξη και στα μαθήματα από τα αγόρια, κατά μέσο όρο τουλάχιστον. Παρόλα αυτά υπάρχουν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις απέναντι στις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Πολλά κορίτσια εξ αρχής λένε δεν καταλαβαίνω μαθηματικά, φυσική ή χημεία. Το μάθημα της βιολογίας, και αυτό, τουλάχιστον στο σχολείο μας, δεν ήταν ιδιαίτερα αγαπητό. Στο πρόγραμμα όμως συμμετείχαν λίγο περισσότερα κορίτσια από ότι αγόρια. Οι περισσότερες μαθήτριες ήταν εργατικές και υπεύθυνες, συμμετείχαν και ρωτούσαν. Αντίθετα από ότι θέλαν να πιστεύουν, κάποιες είναι, κατά τη γνώμη μου, «γεννημένες ερευνήτριες». Ξεχνιόντουσαν πάνω στο μικροσκόπιο, ενώ ήταν και ιδιαίτερα επιδέξιες με τα εργαλεία αλλά και επινοητικές στον τρόπο με τον οποίο φέρναν σε πέρας τις δραστηριότητες.

 Μέσα από το πρόγραμμα ενθαρρύνθηκαν και αποκαλύφθηκαν κλίσεις, όπως πχ μιας μαθήτριες που της άρεζε να παρατηρεί και να φωτογραφίζει αράχνες αλλά δεν το είχε ποτέ μοιραστεί με τις φίλες της μιας και η «αραχνοπαρατήρηση» δε θεωρείται «γυναικεία ενασχόληση». Παράλληλα με τα τρηματοφόρα  ασχοληθήκαμε και προσδιορίσαμε και τις αράχνες της μαθήτριας κάτι που τελικά βρήκαν ενδιαφέρον και οι υπόλοιπες. Η ενασχόληση με το εργαστήριο και τα μικροσκόπια καθώς και οι λεπτοδουλειές με τις λαβίδες άρεσαν στα κορίτσια. Η  επίσκεψη στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) όπου όλο το ερευνητικό προσωπικό που συναντήσαμε ήταν γυναίκες βιολόγοι και γεωπόνοι, συνέβαλε πιστεύω στο σπάσιμο των βολικών στερεοτύπων των μαθητριών.  

Σημαντικό όμως αν κρίνω από την αντίδραση τους, ρόλο έπαιξε η δημοσιοποίηση της έρευνας μας στα ΜΜΕ και στο συνέδριο. Εκτός από το γεγονός ότι θέλουν να κάνουν χαρούμενους τους δικούς τους, τα κορίτσια στην ηλικία αυτή, ασχολούνται πολύ με διάσημους/ες, κοινωνικά δίκτυα και θέλουν να προβάλουν τον εαυτό τους με αντίστοιχο τρόπο. Τους αρέσει να έχουν κοινό. Χαρακτηριστικό είναι πως τόσο στην παρουσίαση στο συνέδριο όσο και στην παρουσία μας στο Κρήτη TV κανένα αγόρι δεν ήθελε με κανένα τρόπο να εμφανισθεί, ενώ τα περισσότερα κορίτσια αντίθετα, θέλαν και δείξαν αξιοσημείωτη σοβαρότητα και πειθαρχία καθ’ όλη τη διάρκεια και της προετοιμασίας της παρουσίασης. 

 Η 16λεπτη παρουσία μας σε μεσημεριανή ανάλαφρη εκπομπή γενικού ενδιαφέροντος στο Κρήτη TV, με τηλεπαρουσιαστές από το χώρο του μόντελιγκ ήταν σημαντική πιστεύω, στο να δείξει σε κάποια κορίτσια ότι η επιστήμη και αυτοί οι χώροι δεν είναι τελικά απόλυτα ασύμβατοι. Πως οι «ωραίες και οι ωραίοι» εκτιμούν και θαυμάζουν την επιστήμη και υπάρχει αποδοχή και απήχηση γενικότερη. Ότι μέσω της έρευνας ανοίγουν διάφοροι δρόμοι, που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και τη δημοσιότητα.  

Ομοίως και με το συνέδριο, αν και διαδικτυακό, το γεγονός πως θα τις δουν μαθητές από πολλά μέρη της Ελλάδας άρεσε στα κορίτσια, πόσο μάλλον που ήταν πεπεισμένες για τη σημαντικότητα της εργασίας μας. Συμπερασματικά, πιστεύω πως ο τομέας που το πρόγραμμα ήταν πιο επιτυχημένο ήταν αυτός που αφορά τα κορίτσια και την ενασχόληση τους με τις φυσικές επιστήμες.  

3. Οι λόγοι που αναφέρω παραπάνω ισχύουν και για τα αγόρια. Συνεπώς ως σύνολο  μέσα από μια ερευνητική διαδικασία οι μαθητές και οι μαθήτριες ήρθαν σε επαφή με τον πραγματικό απτό κόσμο των φυσικών επιστημών που είναι ομολογουμένως αν  όχι πάντα συναρπαστικός, σίγουρα έχει ενδιαφέρον.  Συνοψίζοντας λοιπόν θα τολμήσω να «προβλέψω», αν και αυτό εξαρτάται και από τους δασκάλους τους στα κατοπινά χρόνια, πως το συγκεκριμένο Γυμνάσιο θα βγάλει φυσικούς επιστήμονες και επιστημόνισες…

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν με ένα πραγματικό πρόβλημα που είναι η επίδραση των πλαστικών στα τρόφιμα με τα οποία έρχονται σε επαφή και κατ’ επέκταση στην υγεία μας, αλλά και η παρουσία τους ως μικροπλαστικά στην τροφική αλυσίδα.  

Προβληματίστηκαν σχετικά με την ποσότητα πλαστικού που χρησιμοποιούν σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο όσον αφορά τα τρόφιμα και την κατέγραψαν σε κοινόχρηστο έγγραφο.  

Η σήμανση των πλαστικών ήταν ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο προς διερεύνηση. 

Ενδιαφέρθηκαν για την τύχη των πλαστικών μετά τη χρήση τους, τόσο στους χώρους απόρριψης όσο και στους χώρους ανακύκλωσης. Επίσης, για τη δυνατότητα αντικατάστασής τους από άλλα υλικά λιγότερο επιβλαβή. 

Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ανήκαν σε τμήμα 22 ατόμων της Β’ τάξης του Λυκείου, ηλικίας 16-17 ετών.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις Χημείας για τα πολυμερή, τεχνητά και φυσικά.  

Η τεχνολογία των πλαστικών δε διδάσκεται στο σχολείο και έτσι οι μαθητές δε γνωρίζουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την ασφαλή χρήση τους. Έτσι, μέσα από το πρόγραμμα, διερεύνησαν την ασφάλεια των πλαστικών όσον αφορά τη χρήση τους στη συσκευασία και αποθήκευση των τροφίμων (το προς μελέτη υλικό που συνοδεύει το σενάριο αναρτήθηκε στην eclass).  

Παρήγαγαν βιοπλαστικό από πατάτα (μετά από σχετική έρευνα) και διερεύνησαν τον ρόλο του πλαστικοποιητή. Βιντεοσκόπησαν το πείραμα και συμμετείχαν με αυτό σε επίσημο διαγωνισμό βιντεοσκοπημένων πειραμάτων (ΠΑΝΕΚΦΕ). Επίσης δοκίμασαν να παράξουν βιοπλαστικό από γάλα. 

Έκαναν προσομοίωση μονάδας ανακύκλωσης πλαστικού (διαλογή ανά είδος πλαστικού με χρήση της ειδικής σήμανσης). 

Πρότειναν πειραματική δοκιμή για τον προσδιορισμό του είδους ενός πλαστικού που δε φέρει σήμανση, μετά από σχετική έρευνα. 

Δούλεψαν ομαδικά για τη διερεύνηση των μικροπλαστικών (πηγές, μορφή, μέγεθος, διάδοση στον αέρα) με χρήση online δραστηριότητας και πρωτότυπου φύλλου εργασίας. Μελέτησαν πρόσφατα άρθρα σχετικά με την ανίχνευση μικροπλαστικών στον ανθρώπινο οργανισμό. 

Για την επίλυση αποριών και τη λήψη πρόσθετων πληροφοριών επικοινώνησαν με επιστήμονες ερευνητές μέσω τηλεδιάσκεψης.  

Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν: 

1. η αναζήτηση, αξιολόγηση και χρήση πληροφοριών από το διαδίκτυο
2. η επιστημονική μεθοδολογία (υπόθεση, πείραμα, συμπέρασμα) – σχεδιασμός και υλοποίηση πειράματος
3. η κριτική σκέψη
4. η λήψη αποφάσεων μετά από συζήτηση
5. η συνεργασία με ομοτίμους εντός του προγράμματος αλλά και άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων του σχολείου (Erasmus+ , European Parliament Ambassador School Programme)
6. η επικοινωνία με επιστήμονες
7. η σύνθεση απόψεων και η διατύπωση προτάσεων 
8. η ψηφιακή δημιουργία 
9. η χρήση συνεργατικών ψηφιακών εργαλείων
10. η σύνδεση των ακαδημαϊκών γνώσεων με την καθημερινότητα.

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν  

1. ένα podcast για την πλατφόρμα του European School Radio σχετικά με το πρόγραμμα (συνεργασία με το πρόγραμμα Erasmus+ του σχολείου μας)
2. μία πρόταση την οποία κατέθεσαν στη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (Στόχος: Αειφόρος ανάπτυξη – Υγεία και ευημερία) καθώς και στην πλατφόρμα προσομοίωσης της Διάσκεψης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (συνεργασία με το ευρωπαΐκό πρόγραμμα EPAS)
3. ενημερωτικό φυλλάδιο, για τη σωστή χρήση και απόρριψη των πλαστικών, για διανομή στις οικογένειες και στο σχολείο
4. αφίσα, με θέμα τη δημιουργία και την επίδραση των μικροπλαστικών, για ανάρτηση στο σχολείο
5. παρουσίαση για συμμετοχή στο Πανελλήνιο Μαθητικό Συνέδριο CONNECT 2022.

Σημ. : όλα τα σχετικά έγγραφα και links είναι αναρτημένα στην πλατφόρμα CONNECT 

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειες, τη Διεύθυνση και τον Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Το προτεινόμενο σενάριο εμπλουτίστηκε με επιπλέον δραστηριότητες ακολουθώντας τα ενδιαφέροντα των μαθητών και την επικαιρότητα (βλ. μικροπλαστικά). Ήταν εξαιρετικά χρήσιμη και καινοτόμος, συνδυάζοντας έρευνα – επικοινωνία με επιστήμονες – συνεργασία με ευρωπαϊκα προγράμματα του σχολείου – δημιουργία, αναδεικνύοντας ένα πρόβλημα της καθημερινότητας που δεν είναι άμεσα αντιληπτό και αρκετά προβεβλημένο (δημιουργία και παρουσία των μικροπλαστικών).   

Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή δίνει τη δυνατότητα να ανοίξουν οι εκπαιδευτικοί ορίζοντες. Δεν παραμένουν προσκολλημένοι στο σχολικό βιβλίο και πρόγραμμα αλλά έχουν τη δυνατότητα να διερευνήσουν θέματα καθημερινού ενδιαφέροντος αναπτύσσοντας την επιστημονική σκέψη στους μαθητές. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο: Σύλλογος γονέων & κηδεμόνων  

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πολύ ευχαριστημένοι με την ευκαιρία που είχαν να γνωρίσουν επιστήμονες και να πάρουν πληροφορίες από αυτούς. Η συμμετοχή τους σε κάθε είδος δημιουργίας (πείραμα, αφίσα, podcast…) τους ενθουσίασε. Με το πέρας του προγράμματος είχαν περισσότερη αυτοπεποίθηση στην παρουσίαση και επιστημονική υποστήριξη των γνώσεών τους.  Ως παράδειγμα, ένας μαθητής χαμηλού επικοινωνιακού προφίλ διεκδίκησε τη συμμετοχή του στο Μαθητικό Συνέδριο του CONNECT, δούλεψε με ζήλο για την προετοιμασία του και εκπροσώπησε επάξια την ομάδα μας.  

Παρακαλώ διευκρινίστε: Οι οικογένειες συμμετείχαν ενεργά στο πρώτο στάδιο βοηθώντας να προσδιορισθεί η σύνδεση των πλαστικών με τα τρόφιμα και το πρόβλημα που προκύπει από αυτά. Συμμετείχαν κυρίως οι μητέρες των παιδιών και τα αδέλφια τους.  

Τα κορίτσια αποτελούσαν τη συντριπτική  πλειοψηφία του τμήματος και ήταν πολύ ενθουσιώδη κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Από αυτά, τα περισσότερα θα ακολουθήσουν τις Θετικές Σπουδές.    

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναγνωρίσαν τα περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία προκύπτουν από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες στη διαμόρφωση του κλίματος ασχολήθηκαν ειδικότερα με τους παράγοντες που προκαλούν την υπερθέρμανση της Γης και τη χημική ρύπανση. Στη φάση αυτή οι γονείς ευαισθητοποιήθηκαν μαζί με τα παιδιά τους για την κλιματική αλλαγή, αναγνώρισαν την έκταση που έχει πάρει η χημική ρύπανση και επέλεξαν μαζί τα περιβαλλοντικά θέματα με τα οποία θα ήταν ενδιαφέρον να εργαστούν. Δημιουργήσαμε επιπλέον ένα padlet με τίτλο «Μπορείς κι εσύ να σώσεις τον πλανήτη!» όπου καλέσαμε τους μαθητές να γράψουν τις σκέψεις τους για την κλιματική αλλαγή ή να διατυπώσουν ένα σύνθημα  για το καλό του πλανήτη. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 23 μαθητές της Γ’ τάξης Γυμνασίου.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις απο έγκυρες επιστημονικές πηγές για περιβαλλοντικά προβλήματα και στη συνέχεια συνομίλησαν με ειδικούς εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του αέρα, του υδροφόρο ορίζοντα, και της επιφάνεια της Γης και έθεσαν τα ερωτήματά τους πάνω στα επιστημονικά δεδομένα που προέβαλαν. Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις που αξιοποιήθηκαν για το σενάριο ήταν:  η διερευνητική μέθοδος μάθησης που εισάγει την επιστημονική έρευνα στη σχολική πράξη, η βιωματική μέθοδος, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και  η μέθοδος επίλυσης προβλημάτων  (Kalathaki, 2015). Οι δεξιότητες που εξάσκησαν επιπέον οι μαθητές ήταν η επεξεργασία ερωτήσεων, ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η σύνταξη συμπερασμάτων και η σύνθεση ομαδικών εργασιών .   

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές  

• υπολόγισαν το οικολογικό τους αποτύπωμα μαζί με τους γονείς τους με βάση ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε 
• κατέληξαν σε προτάσεις που πιστεύουν ότι μπορούν να μειώσουν το οικολογικό τους αποτύπωμα 
• επέλεξαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα και έκαναν μια ερευνητική εργασία δικής τους επιλογής και έμπνευσης.  
• φιλοτέχνησαν εννέα αφίσες αφύπνισης για την κλιματική αλλαγή.  

• έφτιαξαν μια κατασκευή για τη σημασία της ανακύκλωσης. 
• δημιούργησαν μια παρουσίαση για την όξινη βροχή  
• δημιούργησαν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με ερωτήσεις οικολογίας με τίτλο «Το οικολογικό φιδάκι» 
• έγραψαν στίχους για ένα ραπ  τραγούδι για το κλίμα 
• παρουσίασαν τις εργασίες τους με μορφή εκθεσης στο σχολείο τους για την παγκόσμια μέρα περιβάλλοντος 

• παρουσίασαν τις εργασίες τους στο 4ο Πανελληνιο Μαθητικο Συνέδριο CONNECT 2022 που διεξήγθει διαδικτιακά 20 & 21/05/2022 

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά ή ατομικά, υποστηριζόμενοι από τους καθηγητες και τις οικογένειές τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε για τη συνδιδασκαλία της ρύπανσης στο μάθημα της Χημείας και  της Βιολογίας Γ΄ Γυμνασίου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και στα πλαίσια της Γεωγραφίας Β΄ Γυμνασίου και στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων στην Ενότητα «Φροντίζω το Περιβάλλον». Ήταν μια πρόκληση να συνδυαστούν δυο γνωστικά αντικείμενα για την διδασκαλία της ρύπανσης εκτός ωρολογίου προγράμματος με ποικίλες βιωματικές δραστηριότητες. Ηταν καινοτόμο καθώς έφερε του μαθητές σε επαφή με εμπειρογνώμονες διευρύνοντας περισσότερο το γνωστικό τους πεδίο. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους επειδή οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να  συζητήσουν με ειδικούς επιστήμονες/εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους, να βγουν από τα όρια της σχολικής τάξης και να διερευνήσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα της αρεσκείας τους με επιστημονικό τρόπο.  

Η καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ +  ] Διεύθυνση του σχολείου  [  + ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο  

 [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πολύ ικανοποιημένοι με τη συμμετοχή τους στη δραστηριότητα, απόλαυσαν τις εκπαιδευτικές εκδρομές και τις επιστημονικές συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες ,  ευαισθητοποιήθηκαν γύρω από πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, συζήτησαν όσα έμαθαν από την ομάδα εμπειρογνωμόνων στο σπίτι με τις οικογένειές τους και ανέλαβαν δράση. Έφτιαξαν προσωπικούς πίνακες εξοικονόμησης ενέργειας ώστε να παρακολουθούν πόσο συχνά κατάφεραν να μειώσουν την ενέργεια που χρησιμοποιούν κάθε μέρα για μια εβδομάδα και κατέγραψαν καθημερινές δραστηριότητες που είχαν θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «ότι χάρη σε αυτό το πρόγραμμα έμαθε πολλά πράγματα για την κλιματική αλλαγή, γνώρισε για πρώτη φορά από κοντά επιστήμονες που ασχολούνται με περιβαλλοντικά ζητήματα και είδε ότι μπορεί να προχωρήσει σε παρεμβάσεις που θα οδηγήσουν σε ένα πιο ‘πρασινο’ μέλλον». 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[ +  ] ενασχόληση των οικογενειών   [ +  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  + ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ενδιαφέρθηκαν για ένα πραγματικό πρόβλημα το οποίο είναι με ποιον τρόπο οι ελέφαντες χάνουν τους χαυλιόδοντές τους και δεν μπορούν να επιτεθούν ή να αμυνθούν στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν. Αυτό το πρόβλημα ειπώθηκε μεταξύ άλλων και οι μαθητές το ψήφισαν ως το πιο ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη και έρευνα.  Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 13-14 χρονών, οι οποίοι φοιτούν στην Δευτέρα Γυμνασίου και ο συνολικός τους αριθμός ήταν 22.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις Βιολογίας και ειδικότερα θέματα της φυσικής επιλογής και της εξέλιξης. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν η συνεργασία και επικοινωνία, η κριτική σκέψη, η επεξεργασία ερωτήσεων, η συζήτηση, ο ψηφιακός γραμματισμός, η δημιουργικότητα και η εύρεση συμπερασμάτων.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν παιχνίδι, παρουσιάσεις, συνεντεύξεις, διαδραστικό χάρτη, πειράματα και ένα storymap. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά είτε ατομικά, υποστηριζόμενοι από τις οικογένειες τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Η δραστηριότητα ήταν καινοτόμος γιατί οι μαθητές για πρώτη φορά ερωτήθηκαν ποια είναι τα προβλήματα που έχουν ακούσει ή έχουν βιώσει και θέλουν πραγματικά να ασχοληθούν. Για αυτόν τον λόγο οι μαθητές συζήτησαν στην ολομέλεια αφού είχαν συζητήσει και με τις οικογένειες τους και ψήφισαν αυτό που θεώρησαν το πιο ενδιαφέρον θέμα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη αλλά και προκλητική για τους καθηγητές και δασκάλους επειδή εμπλέκονται συνήθως σε προβλήματα εκτός του τυπικού προγράμματος σπουδών όπως είναι η κλιματική αλλαγή κτλ. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ x ] Διεύθυνση του σχολείου  [  x ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν συμμετοχικοί, ενδιαφέρθηκαν από την αρχή μέχρι το τέλος του project. Ήρθαν σε επικοινωνία με τους γονείς τους και τους οικείους τους για να τους ρωτήσουν και να πάρουν συντεύξεις. Εργάστηκαν ομαδικά και μέσα από την επικοινωνία έφτασαν σε απτά αποτελέσματα. Έπαιξαν παιχνίδι το οποίο δημιούγησαν οι ίδιοι και είχε σχέση με το θέμα του project. Έφτιαξαν παρουσιάσεις για διάφορα σχετικά θέματα. Ομάδα μαθητών παρουσίασε την εργασία όλων των μαθητών σε μαθητικό συνέδριο το οποίο διοργανώθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Κρήτης.  

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[x] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  x ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Μια φαινομενικά «αθώα» και «άσχετη» παρατήρηση που είχε ένας μαθητής για έναν πληθυσμό ελεφάντων έδωσε πολλά ερωτήματα στους μαθητές τα οποία ερεύνησαν και συζήτησαν με τους κατάλληλους επιστήμονες. Οι οικογένειες ερωτήθηκαν στην αρχή του project αλλά και κατά τη διάρκεια του ώστε να δώσουν τις δικές τους απόψεις και κάποιοι λόγω επαγγέλματος ερωτήθηκαν μέσω συνέντευξης από τους ίδιους τους μαθητές. Οι μαθητές ευαισθητοποιήθηκαν για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.
 

Νοιάζομαι: Ο πλανήτης αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα διαφόρων ειδών. Συχνά, όμως, θα πρέπει να ξεκινάμε από τα απλά προβλήματα της κοινότητάς μας, ώστε να βρίσκουμε βιώσιμες λύσεις που θα έχουν διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό, εξοικειωνόμαστε με την «κουλτούρα του ενεργού πολίτη», μαθαίνουμε να βρίσκουμε λύσεις, να τις εφαρμόζουμε, ενώ δείχνουμε έντονο ενδιαφέρον για τη γειτονιά μας. Κάθε γειτονιά έχει δικά της προβλήματα, τα οποία συχνά ισχύουν και για το ευρύτερο πλαίσιο της πόλης μας. Έτσι, οι 16 μαθητές του Ε’2 του σχολείου μας αποφάσισαν να ασχοληθούν με τα προβλήματα της γειτονιάς τους.   

Μαθαίνω:  Το εκπαιδευτικό σενάριο «Αποτυπώνω μέσα από τη φωτογραφία τα προβλήματα του τόπου μου και εφαρμόζω λύσεις» είχε σκοπό να παρακινήσει του μαθητές και τις μαθήτριες να συνδέσουν τις γνώσεις τους γύρω από το φως, να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο της φωτογραφίας, να απεικονίσουν προβλήματα της ευρύτερης γειτονιάς  τους και έπειτα, να βρουν λύσεις, να τις υλοποιήσουν και να τις αναδείξουν με τη μορφή μια πολυτροπικής εγκατάστασης (installation).  

Δρω:  Οι μαθητές και οι μαθήτριες αφού φωτογράφισαν τα διάφορα προβλήματα της γειτονιάς τους, τα ομαδοποίησαν και έπειτα βρήκαν λύσεις για το καθένα. Συγκεκριμένα, επικοινώνησαν με το κυνοκομείο της πόλης, πήραν συνέντευξη από εθελοντές και σε συνεννόηση μαζί τους μάζεψαν τροφή για τα αδέσποτα. Έπειτα, έστειλαν επιστολή στη γραμματεία του δημαρχείου αναφέροντας προβλήματα σχετικά με τη πεζοδρόμηση, τα σκουπίδια και κάποια μεγάλα δέντρα της περιοχής. Τέλος, έφτιαξαν δικά τους φυλλάδια σχετικά με το παράνομο παρκάρισμα και τα διαμοίρασαν στην περιοχή. Επίσης, έφτιαξαν και τοποθέτησαν σε διάφορα σημεία (εκτός σχολείου) κάδους ανακύκλωσης.  

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Το πρόγραμμα αυτό άνοιξε την τάξη προς την τοπική κοινότητα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες ανυπομονούσαν να κάνουν το πρόγραμμα σε διάφορες στιγμές της ημέρας, καθώς όσα έφτιαχναν, έγραφαν και δημιουργούσαν είχαν άμεσο αντίκρυσμα στην καθημερινότητά τους και χαρακτηρίζονταν από υπαρκτό και συγκεκριμένο «νόημα». Η επαφή με επιστήμονες και φορείς της κοινότητας ήταν ιδιαίτερα βοηθητική και έδινε πρόσθετο ενδιαφέρον στα παιδιά.  

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  τη διεύθυνση του 41ου Δ.Σ. Ηρακλείου.  

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές και οι μαθήτριες οργάνωσαν μια πολυτροπική εγκατάσταση στον χώρο της τάξης και παρουσίασαν αναλυτικά σε διάφορες μορφές όσα έκαναν μέσα από το πρόγραμμα. Έφτιαξαν έργα τέχνης, παιχνίδια, πρόσθεσαν ήχο και εικόνα στις σκέψεις και τις πράξεις τους. Η έκθεση φάνηκε «φανταστική», «ιδιαίτερη» και «ενδιαφέρουσα» όπως την χαρακτήρισαν οι γονείς που μας επισκέφτηκαν.  

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[  χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [ χ  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  χ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε Όλα τα παιδιά συμμετείχαν και συνεργάστηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ ενθαρρυντικό για όλους μας. Κορίτσια και αγόρια βρήκαν κίνητρο και ενδιαφέρον στις δραστηριότητες. Οι γονείς χάρηκαν με τον ενθουσιασμό των παιδιών τους και συνεργάστηκαν πολύ καλά.  

Νοιάζομαι: Οι μαθητές  ασχολήθηκαν με την καταγραφή και μελέτη των απειλών και των κινδύνων που αντιμετωπίζουν τα Οικοσυστήματα μας και ειδικότερα το Εθνικό Πάρκο Λευκών Ορέων. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν ηλικίας 10 ετών και πηγαιναν στην Δ Δημοτικού. Ηταν δύο τμήματα και συνολικά στο πρόγραμμα συμμετείχαν 35 μαθητές. 

Μαθαίνω:  Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν να εξερευνήσουν μέσω ΤΠΕ το φαράγγι της Σαμαριάς. Οι μαθητές αρχικά ασχολήθηκαν με την κατανόηση του  τρόπο αναγνωσης, προσανατολισμού και επεξεργασίας ενός ψηφιακού χάρτη (GIS) αλλά και τις δυνατότητες του GPS. Με την βοήθεια ηλεκτρονικων αρχείων που έλαβαν από τον Φορέα διαχείρισης Εθνικούς δρυμού Σαμαριάς και την χρήση της εφαρμογής υπολογιστή Google Earth καταφέραν να δούν το μονοπάτι του φαραγγιού αλλά και να μάθουν πως μπορούν να διαβάσουν και να προσανατολίσουν ένα χάρτη.  Ακόμα μέσα από την ιστοσελίδα Geogreece βρήκαν πληροφορίες για την χλωρίδα και την πανίδα του τόπου μας, τους Εθνικούς δρυμούς αλλά και τους βιότοπους που υπάρχουν.  Από τις πληροφορίες που συλλέξανε κάθε ομάδα πρότεινε 3 ερωτήσεις και έτσι κάθε τμήμα έφτιαξε από ένα Quiz. Για την δημιουργία του quiz χρησιμοποιήσαν την εφαρμογή kahoot. Έπειτα επισκεφτήκαν το εργαστήριο Χωρικών Πληροφοριακών Συστημάτων του Πολυτεχνείου Κρήτης. Εκεί τους υποδέχτηκε ο καθηγητής και υπεύθυνος του εργαστηρίου, κ. Παρτσινέβελος Παναγιώτης, όπου μαζί με την ερευνητική του Ομάδα, τους  ξενάγησε στους χώρους του εργαστηρίου και συζήτησαν μαζί για την αξιοποίηση συστημάτων πληροφορικής στην αναπαράσταση χαρτών, καθώς και για τα αυτόματα συστήματα γεωεντοπισμού (GPS).  Συγκεκριμένα, είδαν πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν drone με ενσωματωμένο gps για την πρόληψη πυρκαγιών και άλλων φυσικών καταστροφών καθώς και για τη διάσωση ατόμων στο φαράγγι της Σαμαριάς. Επίσης, δημιουργήσαν ένα πραγματικό ανάγλυφο χάρτη της περιοχής της Σαμαριάς με τη χρήση του εργαλείου Sandmap. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν μία μακέτα με το φαράγγι της Σαμαριάς και συγκριμένα το σημείο Πόρτες. Κατόπιν κατασκευάσαν με την χρήση του μικροελεγκτή Arduino ένα μηχανισμό ειδοποίησης πυρκαγιάς (fire alarm). O μηχανισμός αυτός σχεδιάστηκε και προγραμματίστηκε μέσω της εφαρμογής tinkercad με την βοήθεια των μαθητών της Γ Γυμνασίου του σχολείου. Ετσι ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από την οικογένεια τους αλλά και το Γυμνάσιο του σχολείου. Η παρουσίαση του εργασίας τους έγινε στο Μαθητικό Συνέδριο Connect στις 21 Μαίου 2022. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν μία πρόκληση αφού αφενός έπρεπε να συνδιαστούν τα μαθήματα Πληροφορικής, Καλλιτεχνικών και Εργαστηρίων Δεξιοτήτων και όλα αυτά σε συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή η παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ μετασχηματίζει τις παραδοσιακές πρακτικές διδασκαλίας και ενισχύει την ενεργό εμπλοκή των μαθητών σε όλες τις φάσης της διδακτικής διαδικασίας. Η συμμετοχή ενπιστημόνων στην διαδικασία αυτή δεν μπέρδεψε τους μαθητές αλλά τους βοήθησε να εμβαθύνουν στο θέμα που μελέτησαν. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [+] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές είδαν θετικά το πρόγραμμα, τους ενθουσίασε η αξιοποίηση των τεχνολογικών μέσων σε κάθε φάση του προγράμματος και συμμετείχαν πολύ ενεργά σε αυτό. Δημιουργήθηκαν  προβληματισμοί ως προς το κινδύνους και τις απειλές που αντιμετωπίζουν τα οικοσυστήματα μας, αλλά τους ενθάρρυνε ιδιαίτερα τόσο η πρόταση τους για αντιμετώπιση των πυρκαγιών μέσω μία ηλεκτρονικής ιδιοκατασκευής όσο και το γεγονός ότι υπάρχουν επιστήμονες που ασχολούνται με την προστασία τους. 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[   ] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [+] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Οι μαθητές αλληλεπίδρασαν με τεχνολογικά εργαλεία και εφαρμογές με σκοπό την εξικοίωση αλλά και την κατανόηση της χρησιμότητας τους. 

Νοιάζομαι: Στη φάση αυτή, διεγείρονται η περιέργεια και η ανάγκη των μαθητών για αναβάθμιση γνωστικού επιπέδου, διερευνώνται οι προϋπάρχουσες ιδέες και ενεργοποιείται η προηγούμενη γνώση. Το ενδιαφέρον και η συμμετοχή ενισχύονται μέσω μιας πραγματικής εργασίας που βασίζεται σε ένα κοινοτικό πρόβλημα, στην προκειμένη περίπτωση τον έλεγχο του COVID-19 και τους τρόπους κατασκευής μιας ευαίσθητης συσκευής αισθητήρων. Εντοπίζονται οι ανησυχίες και οι ανάγκες που σχετίζονται με το πρόβλημα και ιεραρχούνται οι προκλήσεις που πρέπει να διερευνηθούν και οι επηρεαζόμενοι κοινωνικοί φορείς που πρέπει να εμπλακούν. Να προκληθεί το ενδιαφέρον των μαθητών καλώντας τους να συμμετάσχουν σε ένα συμμετοχικό ερευνητικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και ελέγχου του Covid-19 (και άλλων παρόμοιων μολυσματικών ασθενειών) και επίσης να εξετάσουν πώς είναι δυνατόν να κατασκευάσουν οι ίδιοι τη συσκευή μελέτης. Αρχίζουν διερευνώντας πρώτα τις ανησυχίες και τις ανάγκες τους με τις οικογένειές τους και στη συνέχεια να θέσουν προτεραιότητες για τις προκλήσεις που πρέπει να διερευνηθούν. Το σενάριο διαμορφώνεται με βάση την ανάγκη για πιο άμεση επικοινωνία στις αίθουσες διδασκαλίας χωρίς να χάνεται η αίσθηση της ασφάλειας. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν παιδιά 15-17 ετών που φοιτούσαν στο Λύκειο. Συνολικά συμμετείχαν 35 μαθητές στην όλη διαδικασία.   

Μαθαίνω:  Η φάση αυτή διευκολύνει την απόκτηση γνώσεων και την ανάπτυξη των επιστημονικών δεξιοτήτων και στάσεων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των υπό εξέταση ζητημάτων. Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις φυσικής, χημείας και προγραμματισμού. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν :  

• Να  κατανοήσουν τον τρόπο αντιμετώπισης ενός θέματος -πρόκλησης που βρίσκουν ενδιαφέρον. 
• Να  αποκτήσουν ερευνητικές δεξιότητες 
• Να  κατανοήσουν ότι συχνά σε ένα δεδομένο πρόβλημα-στόχο υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων και να αντιληφθούν την ύπαρξη διαφορετικών προσεγγίσεων. 
• Να διατυπώνουν προτάσεις-συστάσεις στους εμπλεκόμενους πολίτες και φορείς 
• Καλά ενημερωμένη συζήτηση, επικοινωνία, γραφή, ερμηνεία, εξαγωγή και παρουσίαση συμπερασμάτων βασισμένων στη γνώση 

• Συνεργασία,  

 Δρω: Σε αυτή τη φάση, οι μαθητές εφάρμοσαν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτήθηκαν ώστε ν’ αναπτύξουν το τελικό προϊόν που τους είχε ανατεθεί. Στην προκειμένη περίπτωση, το τελικό προϊόν είχε τίτλο “Ανάπτυξη ενός ευαίσθητου αισθητήρα CO2 για τον έλεγχο και την προστασία από ιούς όπως ο SARS–CoV-2 σε κλειστούς χώρους”. Οι μελέτες και τα μέσα επίτευξης συνοψίστηκαν και κοινοποιήθηκαν με ανοικτή επιστολή. Οργανώθηκε ένα σχολικό επιστημονικό συνέδριο, όπου ομάδες μαθητών παρουσίασαν τις εργασίες και τις προτάσεις τους στην εκπαιδευτική κοινότητα. Στο συνέδριο προσκληθηκαν εκπρόσωποι των φορέων χάραξης πολιτικής και άλλων σχετικών φορέων. Επίσης το έργο παρουσιάστηκε και στο 4ο Πανελληνιο Επιστημονικο Συνεδριο Π.Δ.Ε. Κρητης τον Μάιο του 2022.  

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Με αφορμή την συμμετοχή της κοινότητας στο πρόγραμμα Connect–Horizon 2022 συζητήθηκε ο ζωτικός ρόλος που διαδραματίζει η εκπαίδευση στην προετοιμασία των μαθητών για τη συνεργατική αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων και των τοπικών ζητημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, η κλιματική αλλαγή, η καταστροφή του περιβάλλοντος, οι ασθένειες, οι ανισότητες και η βία. Η επαφή των μαθητών όχι μόνο με τους εκπαιδευτικούς αλλά και με τους επιστήμονες και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής τους κάνει να σκέφτονται από κοινού και να μαθαίνουν την επιστήμη για την αντιμετώπιση παγκόσμιων και τοπικών προβλημάτων. 

Αποτελέσματα μαθητών: Σκοπός αυτού του Project ήταν να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε ν’ αναπτύξουν οι μαθητές έναν επιστημονικό τρόπο σκέψης στην καθημερινή τους ζωή. Η χαμηλή πολιτισμική εξοικείωση με την επιστήμη, η έλλειψη προτύπων, η ελλιπής τριβή τους με πειραματικές μεθόδους διερεύνησης, καθώς και οι περιορισμένες ευκαιρίες συμμετοχής στην επιστήμη εκτός της τυπικής εκπαίδευσης οδηγεί σε στέρηση “επιστημονικού κεφαλαίου”. Η λύση είναι να προστεθούν περισσότερες ευκαιρίες στο πρόγραμμα σπουδών για αυτούς τους μαθητές, να μάθουν τι κάνουν οι επιστήμονες, να μιλήσουν στις οικογένειές τους για την επιστήμη και να εκτιμήσουν τον αντίκτυπο της επιστήμης στον κόσμο. Η ικανοποίηση των παιδιών μετά το πέρας του project ήταν μεγάλη καθώς είδαν τις προσπάθειες τους ν ανταμείβονται, ολοκλήρωσαν τη κατασκευή με επιτυχία, συνάντησαν πληθώρα επιστημόνων με τους οποίους έλυσαν αρκετούς προβληματισμούς και επικοινώνησαν με ιδιαίτερη χαρά τα αποτελέσματά τους στο συνέδριο του CONNECT. 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές προβληματίστηκαν από τη μείωση του πληθυσμού κάποιων ζώων της περιοχής μας, για τα οποία μαθαίνουν ότι ζουν στην περιοχή μας αλλά δεν τα βλέπουν συχνά. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν οι μαθητές 18 της Δ τάξης (10 ετών) του Δημοτικού Σχολείου Πετροκεφαλίου.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τη χερσαία και θαλάασια χλώρίδα και πανίδα της περιοχής . Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήτανδημιουργική και κριτική σκέψη, συνεργασία, κατασκευές και ανάλυσης και παραγωγής ενημερωτικού περιεχομένου .   

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν αφίσες και ετοίμασαν καμπάνια ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειες τους, τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους , τον δήμο και τον σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου.  

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν ένα καινοτόμο πρόγραμμα που συνδέθηκε με τα εργαστήρια δεξιοτήτων που εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά το σχολικό έτος 2021-2022. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή προκαλεί το ενδιαφέρον και την εμπλοκή άμεσα και έμμεσα.  

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  Τη διεύθυνση του σχολείου, τον σύλλογο διδασκόντων, τον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καλαμακίου, τον Δήμο Φαιστού.
 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν ενθουσιασμένοι καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης  του προγράμματος . Προθυμοποιούνταν να αναλάβουν δράσεις και εκτος του σχολικού πλαισίου εμπλέκοντας την οικογένεια και την τοπική κοινωνία. Ως παράδειγμα οι μαθητές  πρότειναν να επισκεφθούμε κι άλλες περιοχές και να παρέμβουμε για την προστασία τους καθώς και να επιστρέφουμε σε αυτές ώστε να επιβλέπουμε την κατάσταση τους.