Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για το ρόλο και τη σημασία των ΑΠΕ λαμβάνοντας υπόψιν την ορθολογική ενσωμάτωσή τους σε τοπία και οικοσυστήματα, συνεκτιμώντας τις λειτουργίες και την αξία τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

• επεξεργασία ερωτήσεων,
• ανάλυση δεδομένων,
• συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων,
• λήψη ή σύνταξη συμπερασμάτων,
• γνωριμία με τους τρόπους και τα στάδια διεξαγωγής μιας έρευνας,
• εξοικίωση με τεχνικές αναζήτησης, αξιολόγησης και παρουσίασης πληροφορίας μέσα από μια ποικιλία πηγών,
• ανάπτυξη ικανοτήτων συνεργασίας, δημιουργικής έκφρασης και παρουσίασης.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναρωτήθηκαν για τη προέλευση αλλά και το μέλλον της ροζ άμμου στις διάσημες και πολύ τουριστικές παραλίες της δυτικής Κρήτης. Ένα πραγματικό πρόβλημα που απασχολεί την τοπική κοινωνία για λόγους τόσο οικολογικούς όσο και κυρίως οικονομικούς. Η ερώτηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών ήταν «τι είναι η ροζ άμμος και μέχρι πότε θα συνεχίσει να υπάρχει;» Το ερώτημα αυτό σε μορφή ερωτηματολογίου κλήθηκαν να συζητήσουν με τους οικείους τους και να καταγράψουν τις απαντήσεις τους. Οι απαντήσεις αυτές, που ανέδειξαν την ουσιαστική άγνοια της τοπικής κοινωνίας για το φαινόμενο της «ροζ άμμου», διερευνήθηκαν εργαστηριακά και συζητήθηκαν διεξοδικά, τους κατοπινούς μήνες. 

 Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν μαθητές της Ά και ΄Γ Γυμνασίου και κυρίως δύο συγκεκριμένων τμημάτων του Α1 και Γ1 (Ήταν τα τμήματα που είχα μαθητές παράλληλης στήριξης ως εκπαιδευτικός ΕΑΕ και οι οποίοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα). Ο βασικός ερευνητικός πυρήνας αποτελούνταν από δύο μικτές ηλικιακά ομάδες συνολικά 17 μαθητών όμως στις διάφορες δραστηριότητες, εκδρομές, ενημερώσεις και επισκέψεις συμμετείχαν πολλοί περισσότεροι μαθητές και από άλλα τμήματα εκπληρώνοντας σε μεγάλο βαθμό την προσδοκία μου να ενημερωθεί, δια της συμμετοχής και να διεγερθεί η περιέργεια για το πρόγραμμα, όλου σχεδόν του σχολείου. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τους μονοκύτταρους οργανισμούς, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, την ανθρώπινη παρέμβαση, τη ρύπανση και μόλυνση, τα μικροπλαστικά, κυρίως δηλαδή γνώσεις από τον κλάδο της βιολογίας αλλά και της φυσικής και χημείας (πχ στοιχειώδη ονοματολογία χημικών στοιχείων).  

Οι δεξιότητες που απέκτησαν μέσω συνεχούς εξάσκησης οι μαθητές ήταν η χρήση στερεοσκοπίου και μικροσκοπίου, η χρήση εργαστηριακής λαβίδας, το ζύγισμα ακριβείας, η παρατήρηση και δημιουργία δεδομένων για ανάλυση, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η συνεργασία τόσο μεταξύ τους όσο και με ερευνητικούς φορείς η ομαδική δηλαδή εργασία.  

Κατανόησαν πόσο σημαντική είναι η οργάνωση του χρόνου σε μια ερευνητική διαδικασία και γενικότερα. Πως διεξάγονται συμπεράσματα και πως γίνεται η παρουσίαση αυτών στο ευρύ κοινό. Βίωσαν τη παρουσία σε ΜΜΕ και στο συνέδριο και εξάσκησαν αυτό που ονομάζεται «επικοινωνιακό θάρρος». Αν και δεν είναι δεξιότητες με την ακριβή έννοια του όρου, θεωρώ πως  η αυτοπειθαρχία και η αυτοπεποίθηση  εξασκήθηκαν με επιτυχία ιδιαίτερα στις μαθήτριες που «σήκωσαν το βάρος» της δημοσιοποίησης της έρευνας μας. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν μία παρουσίαση της έρευνας μας σε powerpoint, τράβηξαν μικρό-φωτογραφίες και στείλαν υλικό (άμμο) στη Γερμανία όπου έγινε αναγνώριση των ειδών τρηματοφόρων και καταχώρηση στην ιστοσελίδα foraminifera.eu. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες εργαζόμενοι ομαδικά με καθοδήγηση δική μου. Πραγματοποιήθηκε παρουσία της ερευνητικής μας δουλειάς στο μαθητικό συνέδριο που οργάνωσε η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης και το πρόγραμμα CONNECT ενώ παρουσιάσαμε το θέμα και στο Κρήτη TV στην εκπομπή καλό μεσημέρι. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα δεν ήταν ενσωματωμένη στο ωρολόγιο πρόγραμμα ούτε στο πρόγραμμα σπουδών ακριβώς. Συμβάδιζε όμως, και δια της έρευνας νοηματοδοτούσε και εξηγούσε βασική ύλη κυρίως της βιολογία του Γυμνασίου σχετικά με τα κύτταρα, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε βασικές κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, τη ρύπανση και μόλυνση κ.α. Εκτός αυτών μέσω των ευαίσθητων μικροσκοπικών οργανισμών που μελετούσαμε ασχοληθήκαμε και συζητήσαμε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και ο τρόπος που μπορεί να τους επηρεάζει καθώς και γενικότερα η ανθρώπινη παρέμβαση και δραστηριότητες όπως πχ ο τουρισμός, ενώ δόθηκε η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή στην πράξη με όρους και έννοιες όπως μικροπεριβάλλον, ψευδοπόδια, πλασματική μεμβράνη, οργανισμοί δείκτες κ.α. 

Κυρίως όμως επειδή η εργασία μας αποτελούσε ουσιαστικά πρωτογενή έρευνα, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με τη διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης. Είδαν το συναρπαστικό, ευχάριστο αλλά και επίπονο κάποιες φορές της ερευνητικής διαδικασίας. Την πολυπλοκότητα των βιολογικών ζητημάτων και το πλήθος των παραγόντων που χρήζουν διερεύνησης. Κατανόησαν δηλαδή βιωματικά τη σημασία του να θέτεις ερωτήματα, να τα οργανώνεις και να τα μελετάς. Κατανόησαν επίσης ότι αυτό είναι μια ομαδική εργασία και πως η συνεργασία με άλλους επιστήμονες και φορείς είναι απολύτως απαραίτητη. Κατάλαβαν πως δεν έχουν ανακαλυφθεί όλα και πως δεν υπάρχουν όλες οι απαντήσεις σε ένα κινητό τηλέφωνο… Είδαν πως οι επιστήμονες δεν τα ξέρουν όλα, πως διαφωνούν και κάνουν λάθη (πχ αρχικά πιστεύαμε πως οι ροζ κόκκοι είναι σπασμένα κοράλια, στη συνέχεια υπήρχε διαφωνία για το πόσο βαθιά ζούνε τα συγκεκριμένα τρηματοφόρα). Πήραν μια πρώτη ιδέα του πόσο σημαντικές είναι οι διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις στην επιστήμη και είδαν πως δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες και πως η βιολογία βρίθει «εξαιρέσεων». Μάθαν τη σημασία της αμφισβήτησης και εξάσκησαν την επαγωγική σκέψη.  

Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρώ πως το πρόγραμμα αποτέλεσε μια πρόκληση εφόσον επρόκειτο εν πολλοίς για έρευνα σε «βαθιά άγνωστα νερά», ήταν καινοτόμο και φυσικά πολλαπλά χρήσιμο κυρίως διότι έγινε κατανοητό πως η επιστήμη δεν είναι κάτι απόμακρο αλλά κάτι καθημερινό που ασχολείται με τα «δικά μας ερωτήματα» και που μπορούμε να τη «χρησιμοποιήσουμε και εμείς», ενώ λόγω και του ευχάριστου τρόπου με τον οποίο πραγματοποιήθηκε συνέβαλε στη δημιουργία θετικής στάσης των παιδιών απέναντι στις θετικές επιστήμες και ιδιαίτερα τη βιολογία. 

Η ανοιχτή βιωματική σχολική εκπαίδευση είναι περισσότερο από σημαντική για να ξεφύγουμε από την «μουσειακή» αντίληψη και πρακτική της «μεταβίβασης» γνώσεων που παρέχει το Ελληνικό σχολείο. Συνήθης «επιχείρημα» των παιδιών είναι «και που θα μου χρειαστούν όλα αυτά» διότι η διδασκόμενη ύλη ξεφεύγει κατά πολύ από τη καθημερινότητα των  μαθητών ή έτσι τουλάχιστον φαίνεται μιας και δεν γίνεται η σύνδεση με την καθημερινότητα και δεν χρησιμοποιούνται οι παρεχόμενες γνώσεις για την επίλυση αποριών, αναζητήσεων και προβλημάτων που τα παιδιά έχουν. Οι πρακτικές – βιωματικές και φαινομενικά εκτός ύλης δραστηριότητες, τουλάχιστον για τον τομέα των φυσικών επιστημών, θεωρώ πως δεν είναι απλά χρήσιμες αλλά απαραίτητες ιδιαίτερα στις ηλικίες αυτές που τα παιδιά πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τις κλίσεις, προτιμήσεις και το «ταλέντο» τους και να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στις επιστήμες. 

Για κάποιους εκπαιδευτικούς μπορεί οι πρακτικές αυτές να αποτελούν πρόβλημα διότι βγαίνουν από τη βολή των συνηθισμένων και χρειάζεται να ενημερωθούν και κυρίως να δράσουν έξω από το πλαίσιο στο οποίο έχουν μάθει. Χρειάζεται δηλαδή δουλειά. Αγνοούν όμως την «αναζωογονητική» επίδραση που αυτές οι πρακτικές έχουν τόσο  στον τρόπο που οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβανόμαστε το λειτούργημα μας όσο και στις σχέσεις με τους μαθητές και τους γονείς, που αναβαθμίζονται σημαντικά. Τα παιδιά όταν ενθουσιάζονται με κάτι το συζητάνε στο σπίτι και οι γονείς αντιλαμβάνονται αν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο με χαρά. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Ναι ] Διεύθυνση του σχολείου  [Ναι   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [Ναι  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Ναι ] Άλλο: Από γονείς ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές του βασικού πυρήνα που τελικά διαμορφώθηκε μετά από 2-3 εβδομάδες ήταν πολύ συνεργάσιμοι, συνεπείς και εργατικοί. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη από την αρχή με ελάχιστες αποχωρήσεις, κυρίως λόγω άλλων δραστηριοτήτων την ίδια ώρα ή του προγράμματος των λεωφορείων (πολλά παιδιά στο σχολείο μας έρχονταν από μακρινά χωριά), αλλά και με νέες συμμετοχές «καθ’ οδόν». Και μόνο που οι συναντήσεις μας γίνονταν κάθε Παρασκευή δηλαδή την τελευταία μέρα της εβδομάδας, μετά το τέλος του ωρολογίου προγράμματος και κάθονταν μία με δύο ώρες παραπάνω δείχνει ότι η διαδικασία τους ήταν ευχάριστη. Αρκετοί μάλιστα έρχονταν από χωριά σχετικά μακριά και ήταν ξύπνιοι από πολύ νωρίς προκειμένου να έρθουν σχολείο.  

Στις 3 εκπαιδευτικές εκδρομές που πραγματοποιήσαμε (ΚΠΕ Βάμμου, Ελαφονήσι και ΜΑΙΧ) συμμετείχαν πολύ περισσότεροι μαθητές, για να μπορέσει να καλυφθεί και το κόστος των μετακινήσεων αλλά και γιατί ήθελα μια διευρυμένη συμμετοχή γενικότερα ώστε η έρευνα μας να αγκαλιαστεί από όλο το σχολείο. Συνδυάζαμε πάντα την έρευνα με ελεύθερο χρόνο και αθλητισμό ιδιαίτερα στο ΜΑΙΧ που πραγματοποιήσαμε σημαντικό κομμάτι της έρευνάς μας, μιας και εκεί έγιναν οι επαγγελματικές μίκρο – φωτογραφήσεις ενώ συνολικά οι εγκαταστάσεις του προσφέρονταν για πολλές παράλληλες δραστηριότητες. Ο στόχος ήταν φυσικά η όλη διαδικασία να είναι όσο το δυνατό πιο ευχάριστη.  

Ο στόχος αυτός θεωρώ ότι επιτεύχθηκε. Χαρακτηριστικά να αναφέρω τα λόγια μιας μαθήτριας «σιχαινόμουν τη βιολογία έλεγα να γίνω φιλόλογος αλλά τώρα σκέφτομαι να γίνω βιολόγος» ή, άλλοι «έτσι θα έπρεπε να είναι το σχολείο», «ωραία περνάν οι επιστήμονες» κ.α. 

Ως προς τα μαθησιακά αποτελέσματα ξεκινώντας από τα απλούστερα πχ μετατροπή lt σε ml, gr σε mgr για τις ανάγκες της ζύγισης. Το ξεκαθάρισμα της διαφοράς όγκου και μάζας, μέχρι εξειδικευμένες γνώσεις γύρω από τη θαλάσσια βιολογία όπως πχ τι είναι τα τρηματοφόρα γιατί δεν είναι κοχύλια και ποια πλάσματα ονομάζουμε κοχύλια, τι θα πει αποικοδομητής, αυτότροφος και ετερότροφος οργανισμός, τι είναι ο κύκλος της ζωής κ.α που είναι δύσκολο να προσδιοριστούν μιας και οι ερωτήσεις και η συζήτηση προέκυπταν συχνά αυθόρμητα.   

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[  ΝΑΙ ] ενασχόληση των οικογενειών   [  ΝΑΙ ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ ΝΑΙ  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για με τις επιστήμες                στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρινίστε:  

1. Το θέμα της ροζ άμμου είναι κάτι που αφορά την καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής οπότε υπήρχε εξαρχής μια σχετική περιέργεια έτσι κι αλλιώς. Αρχικά, ζητήθηκε να καταγραφεί η γνώμη των γονιών, και όχι μόνο, σχετικά με το «σε τι οφείλεται», «αν υπάρχει μείωση του φαινομένου», «αν πιστεύετε ότι κινδυνεύει να εξαφανισθεί».  Στη συνέχεια κάποιοι γονείς που ασχολούνται με τη θάλασσα μας δώσαν σημαντικές πληροφορίες και φέραν και δείγματα πολύ σημαντικά για την αναζήτηση μας σχετικά με το που ζουν (βάθος απόσταση από την ακτή) και σε τι μορφή είναι πρώτού ξεβραστούν ως ροζ κόκκοι «άμμου». Υπήρξαν γονείς που μου δήλωσαν το προσωπικό τους ενδιαφέρον και την επιθυμία τους να βοηθήσουν σε οτιδήποτε χρειαστεί. Επίσης, κανείς δεν δημιούργησε θέμα ούτε αρνήθηκε να πληρώσει όταν χρειαζόταν για τις μετακινήσεις μας στα πλαίσια των εκπαιδευτικών εκδρομών. Όλα αυτά δείχνουν πως το πρόγραμμα είχε αποδοχή και ως εκ τούτου έστω και μόνο συζητώντας με τα παιδιά τους, κάποιοι γονείς, περισσότερο ή λιγότερο ασχολήθηκαν με την επιστήμη μέσω αυτού. 
2. Τα κορίτσια του σχολείου μας, και γενικότερα πιστεύω, έχουν καλύτερη παρουσία στην τάξη και στα μαθήματα από τα αγόρια, κατά μέσο όρο τουλάχιστον. Παρόλα αυτά υπάρχουν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις απέναντι στις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Πολλά κορίτσια εξ αρχής λένε δεν καταλαβαίνω μαθηματικά, φυσική ή χημεία. Το μάθημα της βιολογίας, και αυτό, τουλάχιστον στο σχολείο μας, δεν ήταν ιδιαίτερα αγαπητό. Στο πρόγραμμα όμως συμμετείχαν λίγο περισσότερα κορίτσια από ότι αγόρια. Οι περισσότερες μαθήτριες ήταν εργατικές και υπεύθυνες, συμμετείχαν και ρωτούσαν. Αντίθετα από ότι θέλαν να πιστεύουν, κάποιες είναι, κατά τη γνώμη μου, «γεννημένες ερευνήτριες». Ξεχνιόντουσαν πάνω στο μικροσκόπιο, ενώ ήταν και ιδιαίτερα επιδέξιες με τα εργαλεία αλλά και επινοητικές στον τρόπο με τον οποίο φέρναν σε πέρας τις δραστηριότητες.

 Μέσα από το πρόγραμμα ενθαρρύνθηκαν και αποκαλύφθηκαν κλίσεις, όπως πχ μιας μαθήτριες που της άρεζε να παρατηρεί και να φωτογραφίζει αράχνες αλλά δεν το είχε ποτέ μοιραστεί με τις φίλες της μιας και η «αραχνοπαρατήρηση» δε θεωρείται «γυναικεία ενασχόληση». Παράλληλα με τα τρηματοφόρα  ασχοληθήκαμε και προσδιορίσαμε και τις αράχνες της μαθήτριας κάτι που τελικά βρήκαν ενδιαφέρον και οι υπόλοιπες. Η ενασχόληση με το εργαστήριο και τα μικροσκόπια καθώς και οι λεπτοδουλειές με τις λαβίδες άρεσαν στα κορίτσια. Η  επίσκεψη στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) όπου όλο το ερευνητικό προσωπικό που συναντήσαμε ήταν γυναίκες βιολόγοι και γεωπόνοι, συνέβαλε πιστεύω στο σπάσιμο των βολικών στερεοτύπων των μαθητριών.  

Σημαντικό όμως αν κρίνω από την αντίδραση τους, ρόλο έπαιξε η δημοσιοποίηση της έρευνας μας στα ΜΜΕ και στο συνέδριο. Εκτός από το γεγονός ότι θέλουν να κάνουν χαρούμενους τους δικούς τους, τα κορίτσια στην ηλικία αυτή, ασχολούνται πολύ με διάσημους/ες, κοινωνικά δίκτυα και θέλουν να προβάλουν τον εαυτό τους με αντίστοιχο τρόπο. Τους αρέσει να έχουν κοινό. Χαρακτηριστικό είναι πως τόσο στην παρουσίαση στο συνέδριο όσο και στην παρουσία μας στο Κρήτη TV κανένα αγόρι δεν ήθελε με κανένα τρόπο να εμφανισθεί, ενώ τα περισσότερα κορίτσια αντίθετα, θέλαν και δείξαν αξιοσημείωτη σοβαρότητα και πειθαρχία καθ’ όλη τη διάρκεια και της προετοιμασίας της παρουσίασης. 

 Η 16λεπτη παρουσία μας σε μεσημεριανή ανάλαφρη εκπομπή γενικού ενδιαφέροντος στο Κρήτη TV, με τηλεπαρουσιαστές από το χώρο του μόντελιγκ ήταν σημαντική πιστεύω, στο να δείξει σε κάποια κορίτσια ότι η επιστήμη και αυτοί οι χώροι δεν είναι τελικά απόλυτα ασύμβατοι. Πως οι «ωραίες και οι ωραίοι» εκτιμούν και θαυμάζουν την επιστήμη και υπάρχει αποδοχή και απήχηση γενικότερη. Ότι μέσω της έρευνας ανοίγουν διάφοροι δρόμοι, που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και τη δημοσιότητα.  

Ομοίως και με το συνέδριο, αν και διαδικτυακό, το γεγονός πως θα τις δουν μαθητές από πολλά μέρη της Ελλάδας άρεσε στα κορίτσια, πόσο μάλλον που ήταν πεπεισμένες για τη σημαντικότητα της εργασίας μας. Συμπερασματικά, πιστεύω πως ο τομέας που το πρόγραμμα ήταν πιο επιτυχημένο ήταν αυτός που αφορά τα κορίτσια και την ενασχόληση τους με τις φυσικές επιστήμες.  

3. Οι λόγοι που αναφέρω παραπάνω ισχύουν και για τα αγόρια. Συνεπώς ως σύνολο  μέσα από μια ερευνητική διαδικασία οι μαθητές και οι μαθήτριες ήρθαν σε επαφή με τον πραγματικό απτό κόσμο των φυσικών επιστημών που είναι ομολογουμένως αν  όχι πάντα συναρπαστικός, σίγουρα έχει ενδιαφέρον.  Συνοψίζοντας λοιπόν θα τολμήσω να «προβλέψω», αν και αυτό εξαρτάται και από τους δασκάλους τους στα κατοπινά χρόνια, πως το συγκεκριμένο Γυμνάσιο θα βγάλει φυσικούς επιστήμονες και επιστημόνισες…

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν με ένα πραγματικό πρόβλημα που είναι η επίδραση των πλαστικών στα τρόφιμα με τα οποία έρχονται σε επαφή και κατ’ επέκταση στην υγεία μας, αλλά και η παρουσία τους ως μικροπλαστικά στην τροφική αλυσίδα.  

Προβληματίστηκαν σχετικά με την ποσότητα πλαστικού που χρησιμοποιούν σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο όσον αφορά τα τρόφιμα και την κατέγραψαν σε κοινόχρηστο έγγραφο.  

Η σήμανση των πλαστικών ήταν ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο προς διερεύνηση. 

Ενδιαφέρθηκαν για την τύχη των πλαστικών μετά τη χρήση τους, τόσο στους χώρους απόρριψης όσο και στους χώρους ανακύκλωσης. Επίσης, για τη δυνατότητα αντικατάστασής τους από άλλα υλικά λιγότερο επιβλαβή. 

Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ανήκαν σε τμήμα 22 ατόμων της Β’ τάξης του Λυκείου, ηλικίας 16-17 ετών.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις Χημείας για τα πολυμερή, τεχνητά και φυσικά.  

Η τεχνολογία των πλαστικών δε διδάσκεται στο σχολείο και έτσι οι μαθητές δε γνωρίζουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την ασφαλή χρήση τους. Έτσι, μέσα από το πρόγραμμα, διερεύνησαν την ασφάλεια των πλαστικών όσον αφορά τη χρήση τους στη συσκευασία και αποθήκευση των τροφίμων (το προς μελέτη υλικό που συνοδεύει το σενάριο αναρτήθηκε στην eclass).  

Παρήγαγαν βιοπλαστικό από πατάτα (μετά από σχετική έρευνα) και διερεύνησαν τον ρόλο του πλαστικοποιητή. Βιντεοσκόπησαν το πείραμα και συμμετείχαν με αυτό σε επίσημο διαγωνισμό βιντεοσκοπημένων πειραμάτων (ΠΑΝΕΚΦΕ). Επίσης δοκίμασαν να παράξουν βιοπλαστικό από γάλα. 

Έκαναν προσομοίωση μονάδας ανακύκλωσης πλαστικού (διαλογή ανά είδος πλαστικού με χρήση της ειδικής σήμανσης). 

Πρότειναν πειραματική δοκιμή για τον προσδιορισμό του είδους ενός πλαστικού που δε φέρει σήμανση, μετά από σχετική έρευνα. 

Δούλεψαν ομαδικά για τη διερεύνηση των μικροπλαστικών (πηγές, μορφή, μέγεθος, διάδοση στον αέρα) με χρήση online δραστηριότητας και πρωτότυπου φύλλου εργασίας. Μελέτησαν πρόσφατα άρθρα σχετικά με την ανίχνευση μικροπλαστικών στον ανθρώπινο οργανισμό. 

Για την επίλυση αποριών και τη λήψη πρόσθετων πληροφοριών επικοινώνησαν με επιστήμονες ερευνητές μέσω τηλεδιάσκεψης.  

Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν: 

1. η αναζήτηση, αξιολόγηση και χρήση πληροφοριών από το διαδίκτυο
2. η επιστημονική μεθοδολογία (υπόθεση, πείραμα, συμπέρασμα) – σχεδιασμός και υλοποίηση πειράματος
3. η κριτική σκέψη
4. η λήψη αποφάσεων μετά από συζήτηση
5. η συνεργασία με ομοτίμους εντός του προγράμματος αλλά και άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων του σχολείου (Erasmus+ , European Parliament Ambassador School Programme)
6. η επικοινωνία με επιστήμονες
7. η σύνθεση απόψεων και η διατύπωση προτάσεων 
8. η ψηφιακή δημιουργία 
9. η χρήση συνεργατικών ψηφιακών εργαλείων
10. η σύνδεση των ακαδημαϊκών γνώσεων με την καθημερινότητα.

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν  

1. ένα podcast για την πλατφόρμα του European School Radio σχετικά με το πρόγραμμα (συνεργασία με το πρόγραμμα Erasmus+ του σχολείου μας)
2. μία πρόταση την οποία κατέθεσαν στη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (Στόχος: Αειφόρος ανάπτυξη – Υγεία και ευημερία) καθώς και στην πλατφόρμα προσομοίωσης της Διάσκεψης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (συνεργασία με το ευρωπαΐκό πρόγραμμα EPAS)
3. ενημερωτικό φυλλάδιο, για τη σωστή χρήση και απόρριψη των πλαστικών, για διανομή στις οικογένειες και στο σχολείο
4. αφίσα, με θέμα τη δημιουργία και την επίδραση των μικροπλαστικών, για ανάρτηση στο σχολείο
5. παρουσίαση για συμμετοχή στο Πανελλήνιο Μαθητικό Συνέδριο CONNECT 2022.

Σημ. : όλα τα σχετικά έγγραφα και links είναι αναρτημένα στην πλατφόρμα CONNECT 

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειες, τη Διεύθυνση και τον Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Το προτεινόμενο σενάριο εμπλουτίστηκε με επιπλέον δραστηριότητες ακολουθώντας τα ενδιαφέροντα των μαθητών και την επικαιρότητα (βλ. μικροπλαστικά). Ήταν εξαιρετικά χρήσιμη και καινοτόμος, συνδυάζοντας έρευνα – επικοινωνία με επιστήμονες – συνεργασία με ευρωπαϊκα προγράμματα του σχολείου – δημιουργία, αναδεικνύοντας ένα πρόβλημα της καθημερινότητας που δεν είναι άμεσα αντιληπτό και αρκετά προβεβλημένο (δημιουργία και παρουσία των μικροπλαστικών).   

Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή δίνει τη δυνατότητα να ανοίξουν οι εκπαιδευτικοί ορίζοντες. Δεν παραμένουν προσκολλημένοι στο σχολικό βιβλίο και πρόγραμμα αλλά έχουν τη δυνατότητα να διερευνήσουν θέματα καθημερινού ενδιαφέροντος αναπτύσσοντας την επιστημονική σκέψη στους μαθητές. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο: Σύλλογος γονέων & κηδεμόνων  

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πολύ ευχαριστημένοι με την ευκαιρία που είχαν να γνωρίσουν επιστήμονες και να πάρουν πληροφορίες από αυτούς. Η συμμετοχή τους σε κάθε είδος δημιουργίας (πείραμα, αφίσα, podcast…) τους ενθουσίασε. Με το πέρας του προγράμματος είχαν περισσότερη αυτοπεποίθηση στην παρουσίαση και επιστημονική υποστήριξη των γνώσεών τους.  Ως παράδειγμα, ένας μαθητής χαμηλού επικοινωνιακού προφίλ διεκδίκησε τη συμμετοχή του στο Μαθητικό Συνέδριο του CONNECT, δούλεψε με ζήλο για την προετοιμασία του και εκπροσώπησε επάξια την ομάδα μας.  

Παρακαλώ διευκρινίστε: Οι οικογένειες συμμετείχαν ενεργά στο πρώτο στάδιο βοηθώντας να προσδιορισθεί η σύνδεση των πλαστικών με τα τρόφιμα και το πρόβλημα που προκύπει από αυτά. Συμμετείχαν κυρίως οι μητέρες των παιδιών και τα αδέλφια τους.  

Τα κορίτσια αποτελούσαν τη συντριπτική  πλειοψηφία του τμήματος και ήταν πολύ ενθουσιώδη κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Από αυτά, τα περισσότερα θα ακολουθήσουν τις Θετικές Σπουδές.    

Νοιάζομαι: Ο πλανήτης αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα διαφόρων ειδών. Συχνά, όμως, θα πρέπει να ξεκινάμε από τα απλά προβλήματα της κοινότητάς μας, ώστε να βρίσκουμε βιώσιμες λύσεις που θα έχουν διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό, εξοικειωνόμαστε με την «κουλτούρα του ενεργού πολίτη», μαθαίνουμε να βρίσκουμε λύσεις, να τις εφαρμόζουμε, ενώ δείχνουμε έντονο ενδιαφέρον για τη γειτονιά μας. Κάθε γειτονιά έχει δικά της προβλήματα, τα οποία συχνά ισχύουν και για το ευρύτερο πλαίσιο της πόλης μας. Έτσι, οι 16 μαθητές του Ε’2 του σχολείου μας αποφάσισαν να ασχοληθούν με τα προβλήματα της γειτονιάς τους.   

Μαθαίνω:  Το εκπαιδευτικό σενάριο «Αποτυπώνω μέσα από τη φωτογραφία τα προβλήματα του τόπου μου και εφαρμόζω λύσεις» είχε σκοπό να παρακινήσει του μαθητές και τις μαθήτριες να συνδέσουν τις γνώσεις τους γύρω από το φως, να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο της φωτογραφίας, να απεικονίσουν προβλήματα της ευρύτερης γειτονιάς  τους και έπειτα, να βρουν λύσεις, να τις υλοποιήσουν και να τις αναδείξουν με τη μορφή μια πολυτροπικής εγκατάστασης (installation).  

Δρω:  Οι μαθητές και οι μαθήτριες αφού φωτογράφισαν τα διάφορα προβλήματα της γειτονιάς τους, τα ομαδοποίησαν και έπειτα βρήκαν λύσεις για το καθένα. Συγκεκριμένα, επικοινώνησαν με το κυνοκομείο της πόλης, πήραν συνέντευξη από εθελοντές και σε συνεννόηση μαζί τους μάζεψαν τροφή για τα αδέσποτα. Έπειτα, έστειλαν επιστολή στη γραμματεία του δημαρχείου αναφέροντας προβλήματα σχετικά με τη πεζοδρόμηση, τα σκουπίδια και κάποια μεγάλα δέντρα της περιοχής. Τέλος, έφτιαξαν δικά τους φυλλάδια σχετικά με το παράνομο παρκάρισμα και τα διαμοίρασαν στην περιοχή. Επίσης, έφτιαξαν και τοποθέτησαν σε διάφορα σημεία (εκτός σχολείου) κάδους ανακύκλωσης.  

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Το πρόγραμμα αυτό άνοιξε την τάξη προς την τοπική κοινότητα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες ανυπομονούσαν να κάνουν το πρόγραμμα σε διάφορες στιγμές της ημέρας, καθώς όσα έφτιαχναν, έγραφαν και δημιουργούσαν είχαν άμεσο αντίκρυσμα στην καθημερινότητά τους και χαρακτηρίζονταν από υπαρκτό και συγκεκριμένο «νόημα». Η επαφή με επιστήμονες και φορείς της κοινότητας ήταν ιδιαίτερα βοηθητική και έδινε πρόσθετο ενδιαφέρον στα παιδιά.  

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  τη διεύθυνση του 41ου Δ.Σ. Ηρακλείου.  

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές και οι μαθήτριες οργάνωσαν μια πολυτροπική εγκατάσταση στον χώρο της τάξης και παρουσίασαν αναλυτικά σε διάφορες μορφές όσα έκαναν μέσα από το πρόγραμμα. Έφτιαξαν έργα τέχνης, παιχνίδια, πρόσθεσαν ήχο και εικόνα στις σκέψεις και τις πράξεις τους. Η έκθεση φάνηκε «φανταστική», «ιδιαίτερη» και «ενδιαφέρουσα» όπως την χαρακτήρισαν οι γονείς που μας επισκέφτηκαν.  

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[  χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [ χ  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  χ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε Όλα τα παιδιά συμμετείχαν και συνεργάστηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ ενθαρρυντικό για όλους μας. Κορίτσια και αγόρια βρήκαν κίνητρο και ενδιαφέρον στις δραστηριότητες. Οι γονείς χάρηκαν με τον ενθουσιασμό των παιδιών τους και συνεργάστηκαν πολύ καλά.